کوچینگ چیست و تفاوت آن با مشاوره و منتورینگ در چیست؟
همه ما تا به حال درگیر مسائل درونی زیادی بوده‌ایم و برای حل آن‌ها به روش‌های مختلفی اقدام کرده‌ایم. گاه به مشاوره مراجعه کرده و گاه سعی کرده‌ایم با آموزش دیدن از طریق مطالعه کتاب، شرکت در کلاس‌های آموزشی، استفاده از اطلاعات موجود در اینترنت و… راه‌حلی برای مساله مان پیدا کنیم. بعضی از افراد هم راه سومی را انتخاب می‌کنند و در آن از تجربیات فردی استفاده می‌کنند که با این چالش درگیر بوده است و به آن اصطلاحا منتور گفته می‌شود. متاسفانه استفاده از هرکدام از این روش‌ها تضمینی برای حل مشکل نیست و ممکن است به حل نشدن مشکل فرد و در نهایت ناامیدی او منجر شود. در این مطلب می‌خواهیم راه حل چهارمی را با عنوان کوچینگ یا مربیگری به شما معرفی کنیم که اثربخشی آن بسیار بیشتر از مشاوره و آموزش و منتورینگ است؛ زیرا در coaching یا رهیاری در مسیر موفقیت، خود مراجع به راه حل مشکلش می‌رسد. همچنین در این مطلب به تفاوت کوچینگ با منتورینگ و مشاوره نیز خواهیم پرداخت. اگر شما هم دنبال پاسخ این سوال هستید که کوچینگ چیست، با ما همراه باشید.
مهارت کوچینگ چیست؟
coaching در ابتدا مختص رشته‌های ورزشی بود؛ اما در چند سال اخیر در تمام زمینه‌های زندگی افراد (زندگی شخصی، کسب و کاری، اجتماعی و…) مورد استفاده قرار گرفته است. مربیگری امروزه یکی از کاربردی‌ترین ابزارهایی است که افراد برای دستیابی به اهداف‌شان از آن استفاده می‌کنند و حاضرند برای یادگیری آن هزینه زمانی و ریالی پرداخته و در دوره کوچینگ ثبت نام کنند. تا امروز تعریف‌های متعدد و متفاوتی از coaching ارائه شده است؛ اما به صورت کلی مهارت کوچینگ (همراه موفقیت) یک فرایند ارتباطی بسیار امن است که در آن کوچ (شخصی که همراه مراجع خود در مسیر دستیابی به اهدافش است) با استفاده از مهارت‌هایی که لازمه یک مربی است، به مراجع خودش کمک می‌کند تا راه حل مساله‌اش را خودش پیدا کند.
مهم‌ترین مهارت‌هایی که یک کوچ در این مسیر باید داشته باشد و در جلسات coaching از آن‌ها استفاده کند، عبارت اند از: گوش دادن فعال، توانایی پرسیدن سوالات موثر، همدلی کردن، بازخورد دادن، تشکر و قدردانی، قضاوت نکردن، توانایی برقراری ارتباط موثر و… . ماهیت مهارت کوچینگ را می‌توان در پنج جمله خلاصه کرد:
- coaching به فرد کمک می‌کند تا در مسیر دستیابی به اهداف و حل مسائل خودش برای تغییرات لازم برنامه‌ریزی کند و اقدامات مناسب را انجام دهد.
- کوچ به کوچی (مراجع) کمک می‌کند تا به کسی تبدیل شود که دوست دارد باشد.
- در کوچی آگاهی ایجاد می‌کند، به او قدرت انتخاب می‌دهد و درنهایت این آگاهی و انتخاب به تغییر او منجر می‌شود.
- پتانسیل فرد را افزایش می‌دهد و به او کمک می‌کند تا به بیشترین بازدهی روزانه برسد.
- به فرد کمک می‌کند تا یاد بگیرد؛ نه اینکه صرفاً آموزش ببیند و اطلاعاتش را افزایش دهد.
دوره کوچینگ چیست؟
دوره آموزش کوچینگ یک سری جلسات آموزشی است که هدف آن آموزش مهارت‌های کلیدی و پایه ای coaching و انتقال تجربیات کوچ به شرکت کنندگان است. انتخاب مناسب‌ترین آموزش در زمینه coaching تا حدود زیادی وابسته به اهداف شخصی شماست. به طور کلی وقتی افراد به یادگیری و آموزش کوچینگ فکر می‌کنند، یکی از اهداف زیر را دارند:
- یادگیری مهارت کوچینگ با هدف شاغل شدن در صنعت مربیگری
- یادگیری مهارت coaching جهت مدیریت بهتر کسب و کار یا افزایش بهره‌وری سازمانشان
- یاد گرفتن مهارت مربیگری با هدف توسعه شخصی، توانایی برقراری ارتباط موثر و دستیابی به اهداف فردی
مربیگری انواع متفاوتی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم؛ بنابراین دوره‌های آموزش کوچینگ نیز بسته به انواع آن متفاوت هستند. بعضی از این دوره‌ها مانند دوره کوچینگ فردی جهت تقویت مهارت‌ها و صلاحیت‌های فردی شرکت کننده طراحی شده‌اند و بعضی دیگر مانند دوره بیزینس کوچینگ به رشد یک کسب و کار یا سازمان کمک می‌کنند.
ضرورت استفاده از کوچینگ
هنگامی که از دستیابی به اهداف شخصی به کمک coaching صحبت می‌شود، عده‌ای می‌پرسند که «بدون کوچینگ نمی‌توان به رشد و موفقیت‌های فردی رسید؟» ممکن است شما بتوانید بدون کمک کوچینگ هم به موفقیت‌های فردی مدنظرتان برسید؛ اما ضرورت استفاده از coaching در این است که به کمک یک کوچ شما می‌توانید این مسیر را با سرعت و کیفیت بیشتر و در مدت زمانی بسیار کوتاه‌تر طی کنید.
نباید فراموش کنیم که هر انسان عمر محدودی دارد و فقط یک بار زندگی می‌کند؛ بنابراین نباید سال‌های طولانی از عمر خودش را صرف آزمون و خطا برای رسیدن به موفقیت کند. استفاده از کوچ به افراد کمک می‌کند تا خیلی سریع اهداف خود را مشخص کنند و با همراهی او، انگیزه خود را طی مسیر حفظ کرده و با سرعت بسیار بیشتری به اهداف خودشان برسند.
مربیگری یا coaching در فضای کسب و کار و بیزینس نیز کاربرد دارده و به موفقیت سازمان‌ها کمک زیادی می‌کند. دستاوردهای coaching برای مدیران و سازمان‌ها عبارتند از:
- توسعه مهارت‌های رهبری
- ارتقای مهارت‌های فردی هر یک از اعضای سازمان
- بهبود ارتباطات درون سازمانی
- حل مشکلات و تعارض‌های موجود در سازمان
- بهبود کیفیت تصمیم‌گیری
- کمک به حفظ منابع انسانی و کاهش آمار استعفای کارمندان
- افزایش بهره‌وری کارکنان سازمان
هدف کوچینگ چیست؟
بعضی از صاحب‌نظران معتقدند که هدف اصلی کوچینگ، افزایش دادن بهره‌وری افراد به بیشترین میزان ممکن است؛ اما پیش از اینکه بخواهیم هدف اصلی coaching را مشخص کنیم، لازم است بدانیم که کوچینگ انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- کوچینگ فردی
- کوچینگ عملکرد
- کوچینگ سازمانی
- بیزینس کوچینگ
- لایف کوچینگ
- کوچینگ رهبری
- و … .
طبیعی است که هدف اصلی هر یک از این روش‌ها با دیگری متفاوت است. به عنوان مثال هدف اصلی کوچینگ سازمانی با هدف اصلی کوچینگ توسعه فردی یکسان نیست. با این وجود در اینجا به شش مورد از اهداف اصلی روش‌های متفاوت coaching در اینجا اشاره می‌کنیم:
افزایش خودآگاهی
خودآگاهی به معنای آگاهی از جنبه‌های مختلف وجودی خود، مانند صفات، رفتارها و احساسات، نقاط ضعف و قوت، وابستگی‌ها و… است. خودآگاهی به این معنا است که بتوانید خودتان را آنطور ببینید که هستید و اجازه ندهید ذهنتان مانع شناخت ویژگی‌های واقعی‌تان شود.
هدف از خودآگاهی افزایش اعتماد به نفس، خلاقیت، بهبود قدرت تصمیم‌گیری و توانایی برقراری ارتباط موثر است. کوچینگ با استفاده از تکنیک‌های پرسشگری، به شما کمک می‌کند تا خودآگاهی را در خود تقویت کنید. خودآگاهی یکی از ویژگی‌های کلیدی است؛ زیرا تنها زمانی که خود را به وضوح ارزیابی کنید، می‌توانید بهترین تصمیمات را بگیرید.
به حداکثر رساندن پتانسیل مراجع
حداکثر پتانسیل به معنای بهترین نسخه خود بودن و داشتن بیشترین بهره‌وری و کارایی ممکن است. coaching نظم و ساختار را وارد زندگی افراد می‌کند تا بهره‌وری آن‌ها را به بیشترین حد ممکن برساند. یک کوچ با بررسی عملکرد کنونی مراجع خود، به او کمک می‌کند تا زمینه‌های بهبود عملکرد خودش را پیدا کند و یک رویکرد هدفمند را در پیش بگیرد. یک کوچ می‌تواند به شما در تشخیص نقاط قوت و ضعفتان کمک کرده تا هرچه سریع‌تر به اهداف خودتان برسید.
ایجاد انضباط شخصی
به گفته جیم ران «انضباط پل بین اهداف و موفقیت است.» coaching به افراد کمک می‌کند تا با شناسایی زمینه‌های رشد، تعیین اهداف شخصی، برنامه ریزی و اندازه‌گیری پیشرفت در خودشان انگیزه ایجاد کنند و انضباط شخصی‌شان را افزایش دهند. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های استخدام کردن یک کوچ شخصی این است که کوچ دائم به مراجعش (کوچی) بازخورد می‌دهد تا مطمئن شود که او در مسیر اهدافش حرکت و همچنان با اشتیاق اولیه این مسیر را دنبال می‌کند.
افزایش خودباوری
منظور از خودباوری، باور فرد به توانایی‌های خودش برای دستیابی به اهداف است. مربیگری به فرد کمک می‌کند تا با بررسی گذشته خود، بفهمد که ریشه نبود خودباوری او در کجا نهفته است. در گام بعد، کوچ او را تشویق می‌کند تا با دنبال کردن مراحل مشخص، این کمبود خودباوری را برطرف کند. coaching ابزارها و تکنیک‌هایی را در اختیار افراد قرار می‌دهد تا بتوانند با کمک این ابزارها بر الگوهای فکری منفی خود غلبه کنند و خودباوری خودشان را افزایش دهند.
افزایش انگیزه
یکی از ویژگی‌های مهم coaching، تمرکز بر مثبت‌نگری است. کوچ به مراجع خودش بازخوردهای مثبت می‌دهد و به او کمک می‌کند تا با نگاهی مثبت، آینده روشنی را ببیند که حاصل اقدامات الان اوست. این ویژگی کوچینگ به افزایش انگیزه در افراد منجر می‌شود. وقتی اقدامات مفید فرد تشویق می‌شود، او نسبت به خودش احساس بهتری پیدا می‌کند. زمانی که فرد آینده مثبتی برای خود به تصویر می‌کشد، نسبت به اقداماتی که انجام می‌دهد امیدوارتر می‌شود؛ بنابراین مربیگری نقش مهمی در افزایش انگیزه افراد ایفا می‌کند.
تبدیل شدن به یک رهبر
یکی از مهم‌ترین اهداف مربیگری یا همراهی در مسیر موفقیت، ایجاد ویژگی‌ها و توانمندی‌های رهبری در افراد است. تفاوتی ندارد که شما کارمند هستید یا مدیر یا صاحب یک کسب و کار. coaching به شما کمک می‌کند تا در ارتباطات خانوادگی، دوستانه و کسب و کاری خودتان با سایر افراد بیشتر از همدلی استفاده کنید و نظرات و دیدگاه آن‌ها را نیز در تصمیماتتان در نظر بگیرید؛ زیرا همدلی یکی از مهارت‌های پایه ای و ضروری در مربیگری است. افرادی که ویژگی‌های یک رهبر را به دست می‌آورند، می‌توانند بدون هیچ اجباری اطرافیان خودشان را قانع کنند تا در راستای اهداف آن‌ها قدم بردارند.
coaching برای ایجاد توانایی رهبری در افراد این مهارت‌ها را در آن‌ها تقویت می‌کند:
- مهارت ارتباط موثر
- مهارت گوش دادن فعال
- مهارت قدردانی
- مهارت ارائه بازخورد مثبت
- مهارت اعتمادسازی
- مهارت شفقت و همدلی
- مهارت مدیریت واکنش‌ها و احساسات
تفاوت کوچینگ با مشاوره و منتورینگ
اغلب افراد در ابتدای آشنایی با coaching، آن را با مشاوره و منتورینگ اشتباه می‌گیرند. در اینجا به تفاوت کوچینگ با مشاوره و منتورینگ می‌پردازیم تا تفاوت ماهیت و کارکرد این سه مورد را بهتر متوجه شوید.
تفاوت کوچینگ با منتورینگ
منتورینگ چیزی شبیه به رابطه استاد شاگردی است. منتورینگ برای کسی مناسب است که سوالاتی در ذهن دارد و به دنبال جواب از یک فرد با تجربه است. منتور کسی است که قبلاً این مسیر را طی کرده و اکنون صرفاً راهنمایی می‌کند و جواب سوالات فرد مراجعه کننده را می‌دهد. به زبان ساده، یک منتور کسی است که دانش و تخصصش را به کسانی که تجربه کمتری دارند ارائه می‌کند.
منتور باید در زمینه تخصصی موردنظر مراجع خودش، اطلاعات و تجارب زیادی داشته باشد؛ در حالی که کوچ نیازی به داشتن اطلاعات تخصصی ندارد؛ چرا که کوچ در جلسات کوچینگ از اطلاعات درونی خود مخاطب استفاده می‌کند. منتور راه‌حل را به مراجع خود می‌دهد و به او می‌گوید دقیقاً باید چه کاری را انجام دهد؛ در حالی که کوچ هرگز به مراجع خود راهکار نمی‌دهد؛ بلکه صرفاً به او کمک می‌کند تا خودش به راهکار درست برسد. منتورینگ بر ایجاد یک ارتباط غیررسمی بین منتور و مراجع تازه‌کار متمرکز است؛ در حالی که coaching یک رویکرد ساختار‌یافته و رسمی را دنبال می‌کند. منتورینگ معمولاً در کسب و کار و شغل استفاده می‌شود؛ اما مربیگری هم در زندگی شخصی و هم در زندگی کاری به کار گرفته می‌شود.
تفاوت کوچینگ با مشاوره
مهم‌ترین تفاوت کوچینگ و مشاوره در ارائه راهکار است. یک مشاور با توجه به اطلاعات تخصصی خودش، مشکل مراجع را تشخیص داده و راهکاری برای حل مشکل به او ارائه می‌دهد؛ در حالی که یک کوچ هیچگاه به مراجع خود راهکار نمی‌دهد! کوچ در ابتدا به مخاطب کمک می‌کند تا شرایط فعلی خودش را تحلیل کند و خودش ریشه مشکلش خود را کشف کند. در ادامه نیز با پرسیدن سوالات راهبردی و هوشمندانه از مراجع، به او کمک می‌کند تا با استفاده از اطلاعات درونی خودش، راهکاری متناسب با شرایط و ویژگی‌های خود انتخاب کند.
راهکارهایی که مشاور به مراجع خود می‌دهد، برآمده از اطلاعات تخصصی است که به‌صورت آکادمیک آموخته است؛ در حالی که نسخه‌ای که در کوچینگ برای مراجع نوشته می‌شود، بر اساس اطلاعات و شرایط شخصی مراجع (کوچی) است. اینکه در فرایند مربیگری، خود مراجع در یافتن راه‌حل مشکلش مشارکت دارد، احتمال نتیجه گرفتن او را افزایش می‌دهد؛ زیرا فرد نسبت به تصمیمی که با مشارکت خود او گرفته شده است، احساس تعلق بیشتری دارد. به علاوه، کوچ در ادامه مسیر نیز همراه مراجع خود قدم به قدم پیش می‌رود و از پیشرفت او اطمینان حاصل می‌کند.
مثال فتح قله برای درک تفاوت بین کوچینگ، منتورینگ و مشاوره
برای اینکه بهتر تفاوت کوچینگ با مشاوره و منتورینگ را متوجه شوید، به این مثال توجه کنید: فرض کنید یک نفر برای صعود به یک قله به کمک نیاز دارد. کمکی که مشاور، کوچ و منتور در این شرایط می‌توانند به او بکنند چیست؟
منتور: منتور کسی است که قبلاً قله را فتح کرده است. او اکنون در بالای قله ایستاده و به این فرد می‌گوید که از کدام مسیر باید بالا بیاید.
مشاور: مشاور کسی است که در مورد کوه نوردی اطلاعات کاملی دارد. او پایین کوه ایستاده و این فرد را از خطرات راه و مسیری که باید طی کند آگاه می‌کند.
کوچ: کوچ همراه با این فرد قدم به قدم مسیر قله را طی می‌کند. او اطلاعات تخصصی در زمینه کوه‌نوردی ندارد؛ اما به این فرد کمک می‌کند تا از اطلاعات و توانمندی‌های درونی خودش برای فتح قله کمک بگیرد.
کوچینگ برای چه کسانی مناسب است؟
coaching برای دو گروه‌های زیر کاربرد ندارد:
- افرادی که دارای سلامت روان نیستند و اختلالات روانی دارند، بهتر است به‌جای استفاده از کوچینگ از مشاوره استفاده کنند
- افرادی که فکر می‌کنند همه چیز را می‌دانند و تلاش برای یادگیری و رشد خود انجام نمی‌دهند
- افرادی که نا امید از رشد و پیشرفت هستند و به صورت ناخودآگاه از موفقیت هراس دارند.
به طور کلی coaching برای افراد زیر مناسب است:
- افرادی که به دنبال کسب موفقیت‌های فردی زیادی هستند
- کارآفرینان و صاحبین کسب و کار که به دنبال پیشرفت بیشتری در شغل خود هستند
- افرادی که اهداف مشخصی در زندگی خود دارند
- افرادی که به توسعه فردی علاقه دارند
- کسانی که می‌خواهند بهترین نسخه از خودشان را به نمایش بگذارند
- افرادی که تمایل زیادی به تاثیرگذاری روی جامعه دارند
- افردی که می‌خواهند ارتباطات گسترده‌تر و موثرتری برقرار کنند
- افرادی که اهل مطالعه و یادگیری هستند
- کسانی که به دنبال راهی برای حل کردن مشکلاتشان هستند
سخن پایانی
در این مطلب مهارت کوچینگ را به شما معرفی کردیم. مربیگری به افراد کمک می‌کند تا بیشترین بهره‌وری ممکن را از خودشان به نمایش بگذارند و سریع‌تر و راحت‌تر از دیگران به اهداف شخصی‌شان دست پیدا کنند.
نظرات