کمال گرایی چیست و چطور با آن کنار بیاییم؟

کمال گرایی (Perfectionism) باعث می‌شود تا سفر‌های زیادی را نروید، افراد جدیدی را نبینید، غذاهای متفاوتی را نچشید و در انتظار آمدن بهترین زمان ممکن سفر، آینده‌های زیادی را به گذشته تبدیل کنید. شما همیشه دلایلی برای نرفتن به سفر موردعلاقه‌تان پیدا خواهید کرد. یک روز از هتل ایراد می‌گیرید، روز دیگر همسفرانتان را دوست ندارید یا باید با بهترین هواپیمای ممکن سفر کنید. به‌هرحال همیشه به دلیلی فرصت‌ها را از دست می‌دهید. شما فراموش می‌کنید که در خلال هرکدام از این سفر‌ها می‌توانید تجربیاتی به دست آورید که کیفیت زندگی شما را دوچندان افزایش دهد. فرد کمال گرا برای بی‌عیب‌ونقص بودن تلاش می‌کند؛ چیزی که در دنیای واقعی امکان‌پذیر نیست!

 

حالا اگر می‌خواهید بدانید کمال گرایی چیست، چگونه بر کمال گرایی غلبه کنید و یا کمالی گرایی خوب است یا بد، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

 

کمال گرایی چیست؟

کمال گرایی ویژگی افرادی است که با انتظارات سخت‌گیرانه و استاندارد‌های بالا به هر مسئله‌ای نگاه می‌کنند. افراد کمال گرا از ترس شکست اصلاً کاری را شروع نمی‌کنند! آنها برنامه‌ها و اهدافشان را به تعویق می‌اندازند و معتقدند اگر در کاری بهترین نیستند نباید اصلا آن کار را انجام دهند. فرد کمال گرا استاندارد‌های غیرواقعی برای خود در نظر می‌گیرد و تلاش می‌کند که به آنها برسد. اهدافی که اصلاً با عقل جور در نمی‌آیند و در نهایت فرد را سرخورده می‌کنند. کمال گرایی می‌تواند عزت نفس و احساس آرامش را از شما بگیرد و استرس شدید و ترس از قضاوت دیگران را جایگزین آن کند.

ریشه کمال گرایی چیست؟

مجموعه‌ای از عوامل زیر ریشه کمال گرایی در انسان هستند:

• توقعات غیر منطقی والدین سخت گیر
• والدین انتقاد کننده
• تحسین بیش از حد دستاورد‌های فرد
• عزت نفس پایین و احساس بی‌کفایتی
• سیاه و سفید دیدن همه چیز
• انتظارات جامعه

بسیاری از افراد کمال گرا با انتظارات غیرواقعی والدین و اطرافیانشان بزرگ می‌شوند. گاهی والدین ناآگاهانه فرزندان خود را به کمال گرایی تشویق می‌کنند. این والدین انتظار دارند که فرزند آنها در همه چیز بی‌نقص باشد. مثل بلبل انگلیسی صحبت کند، پیانو بنوازد و همیشه در ریاضی نمره ۲۰ بگیرد. اگر فرزندشان نیز اشتباه کند، با تنبیه‌های سختی مواجه می‌شوند. همه این عوامل دست‌به‌دست هم می‌دهد تا شما در بزرگسالی نیز با کمال گرایی درگیر باشید.

انواع کمال گرایی را بشناسید

به‌طورکلی ۳ نوع کمال گرایی وجود دارد که برای غلبه بر کمال گرایی اول باید آنها را بشناسید:

۱ ـ کمال گرایی خود محور

افراد این گروه از هر فرصتی برای تخریب و سرزنش خود استفاده می‌کنند. آنها استانداردها بالایی برای خود تعیین کرده‌اند و به‌هیچ‌وجه حاضر نیستند که از آنها کوتاه بیایند. این نوع کمال گرایی خود محور اگر کنترل شود، موفقیت‌های زیادی در انتظار شما خواهد بود. فقط کافی است که استاندار‌هایتان را واقع‌بینانه‌تر کنید و در جهت تحقق بخشیدن به آنها حرکت کنید.

۲ ـ کمال گرایی دگر محور

شما در کمال گرایی دگر محور دیگران را تحت قضاوت و سرزنش شدید قرار می‌دهید. انتظار دارید که آنها بی‌نقص و مطابق میل شما رفتار کنند. افراد این گروه به‌راحتی با انتظارات خود به دیگران ضربه می‌زنند و روابط دوستانه خود را به دلایل غیرواقع‌بینانه از دست می‌دهند.

۳ ـ کمال گرایی تجویز شده از سمت جامعه

در این نوع کمـال گرایی شما فشار زیادی را برای بی‌نقص بودن از نظر جامعه و دیگران تحمل می‌کنید. شما تلاش می‌کنید مورد تایید آنها را بخورید تا طرد نشوید. این تلاش دائمی برای جلب رضایت دیگران، فقط عدم رضایت از خودتان را به همراه دارد. اضطراب شدید و اعتماد به نفس پایین از نتایج این کمال گرایی است.

حالا که انواع کـمال گرایی را شناختید، کمی به خودتان فکر کنید. شما جز کدام دسته هستید؟ آیا به خودتان سخت می‌گیرید یا این فشار را به دیگران وارد می‌کنید؟ شاید هم یاد گرفته‌اید به‌جای سیاه‌وسفید دیدن مسائل، همه چیز را خاکستری ببینید!

۵ راه غلبه بر کمال گرایی

دلیل کمـال گرایی شما هر چیزی که هست باید تا دیر نشده افسار آن را به دست بگیرید. کمـال گرایی می‌تواند خرابی‌های زیادی در زندگی به بار بیاورد و روزی متوجه تأثیرات مخبر این ویژگی خواهید شد که دیگر کار از کار گذشته است. شما که نمی‌خواهید همیشه به دنبال بهترین روز برای ورزش‌کردن بمانید یا برای انجام کار مورد علاقه‌تان تمام عمر صبر کنید؟

 

از همه این‌ها گذشته، شما تنها نیستید. مجموعه‌ای از اعضای خانواده، دوستان و همکاران تحت‌تأثیر کمـال گرایی شما قرار می‌گیرند و با انتظارات غیرواقعی به آنها نیز آسیب خواهید زد. به همین دلیل تا دیر نشده باید یاد بگیرد که آرام‌آرام این ویژگی را از خودتان دور کنید و به‌جای کمـال گرایی پذیرش بیشتری نسبت به واقعیت‌های زندگی داشته باشید. در زیر ۷ راه غلبه بر کمـال گرایی را آورده‌ایم که هر فرد کـمال گرایی باید آن را در زندگی روزانه خود بکار بندد.

۱ ـ افکار کمال گرایانه خود را بشناسید

اولین قدم برای غلبه بر کمـال گرایی این است که افکار خود را بشناسید. چه زمان‌هایی این افکار در ذهن شما شکل می‌گیرند؟ مچ خودتان را بگیرید. کمی وقت بگذارید و الگوهای ذهنی خود را کشف کنید. شاید هم در این زمینه نیاز به کمک‌گرفتن پیدا کنید. به‌هرحال مهم است که بدانید چگونه ذهن شما به افکار کمال گرایانه اجازه بروز می‌دهد تا بتوانید بر آنها غلبه کنید.

۲ ـ روی نکات مثبت تمرکز کنید

تصور کنید که وقت زیادی را برای تمیزکردن اتاقتان صرف کرده‌اید. ناگهان مادرتان از راه می‌رسد و به جفت نبودن دمپایی‌های شما گیر می‌دهد! این یعنی مادر شما فقط توانسته تنها نکته منفی موجود در تصویر را پیدا کند. اینکه بخواهید همه چیز درست و بی‌نقص باشد، به این معنی است که ذهن شما تمایل دارد که بر قسمت‌های منفی کارتان تمرکز کند.

حالا چه کاری از دست شما بر می‌آید؟ شما باید آگاهانه تمرکز ذهنتان را به سمت بخش‌های مثبت ببرید. بعد از انجام هر کار سه‌نقطه قوت که باعث قدردانی شما می‌شود در کارتان پیدا کنید.

۳ ـ به خود فرصت اشتباه کردن بدهید

افراد کمال گرا هر اشتباهی را به منزله پایان دنیا می‌دانند. شما باید به خودتان اجازه اشتباه کردن بدهید تا ببینید بعد از اشتباه کردن چه احساسی را تجربه می‌کنید. اشتباهات فرصتی برای یادگیری، رشد و انجام بهتر کار‌ها به شما می‌دهند. یکی از تمرین‌های این بخش انجام یک فعالیت جدید است. فعالیتی که در آن مهارت ندارید و به‌احتمال زیاد در انجام آن چند باری اشتباه خواهید کرد. در ادامه به‌جای اینکه بی‌نقص ظاهر شوید، از انجام فعالیت خود لذت ببرید و سعی کنید همه چیز را آرام‌آرام یاد بگیرید. با انجام این تمرین متوجه خواهید شد که اشتباه کردن لازمه رسیدن به هدف است.

۴ ـ اهداف منطقی تعیین کنید

شما می‌خواهید جهانگرد شوید، اما به سفری یک روزه نمی‌روید؟ کمال گرایان به دلیل استاندار‌های ذهنی خود اهدافی غیرواقعی تعیین می‌کنند. یکی از راه‌های کنارگذاشتن کمـال گرایی، تعیین اهداف دستیافتنی است. حالا که نمی‌توانید تور اروپا بروید، چرا از دیدن جاذبه‌های گردشگری ایران شروع نمی‌کنید؟ زمانی که در مسیر رسیدن به هدفتان گام بر می‌دارید، این باور را پیدا خواهید کرد که به اهداف بزرگ‌تر از این هم خواهید رسید.

۵ ـ انتقادپذیر باشید

افراد کمـال گرا اعتماد به نفس پایینی دارند و انتقادات را خیلی شخصی برداشت می‌کنند. بااین‌حال، گاهی هیچ چیزی به اندازه یک انتقاد سازنده نمی‌تواند شما در مسیر درست رسیدن به هدف قرار دهد؛ بنابراین انتقادپذیری را تمرین کنید و نگران اظهار و نظر‌های اطرافیان نباشید.