علت آمبولی ریه چیست؛ علائم و توصیه های پزشکی +روش درمان و پیشگیری

منظور از آمبولی ریه چیست؛ علائم و توصیه های پزشکی +نحوه درمان و پیشگیری از آمبولی ریوی و خطرات آمبولی ریه, درمان آمبولی ریه در طب سنتی, آمبولی ریه در بارداری, علائم آمبولی ریه در نوار قلب و امبولی ریه بعد از جراحی و همچنین عوارض بعد از درمان آمبولی ریه و … در ادامه میخوانید.

منظور از آمبولی ریه چیست؟

خطرناک‌ترین بیماری ریه، آمبولی ریه است؛ عارضه‌ای که در صورت عدم رسیدگی به‌موقع حتی می‌تواند به مرگ منجر شود.

آمبولی ریه، انسداد در یکی از عروق در ریه‌ است که در اکثر موارد توسط لخته‌های خونی ایجاد می‌شود که از پاها یا به‌ندرت سایر قسمت‌های بدن به سمت ریه‌ها حرکت می‌کنند (ترومبوز ورید عمقی).

میزان خطر آمبولی ریه

این لخته‌ها جریان خون به ریه ها را مسدود می‌کنند و می‌تواند بسیار خطرناک باشد. اگر بدون دلیل خاصی دچار تنگی نفس، درد قفسه‌ی سینه یا سرفه‌هایی با خلط خونی شده‌اید، فورا به دنبال کمک پزشکی بروید.

با این‌حال درمان سریع، خطر مرگ را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. انجام اقدامات لازم برای پیشگیری از ایجاد لخته‌های خون در پاها به محافظت از شما عکس آمبولی ریه

علائم و نشانه های آمبولی ریه

از جمله نشانه های متداول عبارتند از:

۱- تنگی نفس: این علامت معمولا به‌طور ناگهانی آغاز و همیشه با فعالیت بدنی شدیدتر می‌شود.

۲- درد قفسه‌ سینه: ممکن است احساس کنید که دارید دچار حمله قلبی می‌شوید. این درد معمولا در هنگام کشیدن نفس عمیق (پلورزی)، سرفه کردن، غذاخوردن، خم‌شدن یا دولا‌شدن بدتر می‌شود و با انجام فعالیت بدنی شدیدتر خواهد شد اما با استراحت‌کردن از بین نمی‌رود.

۳- سرفه: ممکن است دچار سرفه‌هایی شوید که با خلط خونی یا خلط با رگه‌های خون همراه‌اند.

۴- درد یا تورم پاها یا یکی از آنها، معمولا در ماهیچه‌ی ساق پا؛

۵- پوست مرطوب یا بی‌رنگ (سیانوز)؛

۶- تب؛

۷- تعریق شدید؛

۸- ضربان قلب سریع یا نامنظم؛

۹- سبکی سر یا سرگیجه.

علت و عوامل آمبولی ریه چیست

آمبولی ریه زمانی اتفاق می‌افتد که یک توده از مواد – اغلب یک لخته‌ی خون – داخل یک شریان گیر می‌کند. این لخته‌های خون اغلب از وریدهای عمقی پاها می‌آیند. این عارضه به ترومبوز ورید عمقی (DVT) معروف است.

در اکثر موارد، چندین لخته‌ی خون در آمبولی ریه دخیل‌اند و بخش‌هایی از ریه که توسط شریان‌های مسدودشده اداره می‌شدند، از خون تُهی می‌شوند و ممکن است از بین بروند (مرگ بافت ریه). این وضعیت انفارکتوس ریوی نامیده می‌شود و باعث می‌شود که رساندن اکسیژن به سایر قسمت‌های بدن برای ریه‌ها دشوار شود.

از دیگر عوامل عبارتند از:

**چربی مربوط به مغز استخوانِ یک استخوان بلند شکسته؛

**کلاژن یا سایر بافت‌ها؛

**بخشی از یک تومور؛

**حباب‌های هوا.

**سابقه‌ی پزشکی :اگر شما یا هر یک از اعضای خانواده‌تان در گذشته به لخته‌های خون وریدی یا آمبولی ریه دچار شده باشید، خطر ابتلای شما به این وضعیت بیشتر خواهد شد. این ممکن است به علت اختلالات ارثی باشد که بر خون اثر می‌گذارند و آن را بیشتر مستعد لخته‌شدن می‌کنند.

**بیماری قلبی: بیماری قلبی‌عروقی به‌ویژه نارسایی قلبی، احتمال تشکیل لخته‌های خون را افزایش می‌دهد.

**سرطان: برخی سرطان ها – به‌خصوص سرطان‌ پانکراس (سرطان لوزالمعده)، سرطان تخمدان، سرطان ریه و بسیاری از سرطان‌هایی که دچار متاستاز شده‌اند – سطوح موادی را که به تشکیل لخته‌ی خون کمک می‌کنند، افزایش می‌دهند.

**شیمی درمانی نیز احتمال تشکیل لخته‌ی خون را افزایش می‌دهد.

**در زنانی با سابقه‌ی شخصی یا خانوادگی سرطان سینه که تاموکسیفن یا رالوکسیفن مصرف می‌کنند نیز احتمال تشکیل لخته‌های خون بیشتر است.

**جراحی: جراحی یکی از علل اصلی لخته شدن خون است. به همین علت برای پیشگیری از تشکیل لخته‌ها ممکن است قبل و بعد از جراحی‌های مهمی مانند تعویض مفصل زانو، داروهای خاصی به فرد داده شود.

**بی‌تحرکی طولانی‌مدت

**استراحت در رختخواب: درازکشیدن طولانی‌مدت در رختخواب پس از جراحی، حمله‌ی قلبی، شکستگی پا، آسیب‌دیدگی یا هر نوع بیماری جدی، شما را بیشتر مستعد تشکیل لخته‌های خون می‌سازد. هنگامی که اندام‌های تحتانی به‌مدت طولانی افقی باشند، جریان خون وریدی کُند و خون در پاها جمع می‌شود.

**سفرهای طولانی: نشستن در یک وضعیت تنگ و فشرده (کم‌جا) در طول سفرهای هوایی یا زمینی طولانی، جریان خون در پاها را کُند می‌سازد که این امر در تشکیل لخته‌های خون نقش دارد.

**سیگارکشیدن

**داشتن اضافه وزن

**مصرف مکمل استروژن: استروژن موجود در قرص های ضد بارداری و درمان جایگزینی هورمون، فاکتورهای انعقادی را در خون شما افزایش می‌دهد – به‌خصوص اگر سیگار بکشید یا اضافه وزن داشته باشید.

**بارداری: فشاری که وزن کودک روی رگ‌های لگن وارد می‌کند، می‌تواند برگشت خون از پاها را کُند سازد. احتمال تشکیل لخته‌های خون با کُندشدن جریان خون یا جمع‌شدن خون در یک ناحیه افزایش می‌یابد.

عوارض امبولی ریوی

آمبولی ریه می‌تواند بسیار خطرناک باشد. حدود یک‌سوم از افراد با آمبولی ریه‌ی تشخیص داده‌نشده یا درمان‌نشده زنده نمی‌مانند، با این‌حال هنگامی که این عارضه به‌موقع تشخیص داده و درمان شود، این میزان به‌طرز چشمگیری کاهش می‌یابد.

آمبولی ریه ممکن است به پرفشاری خون ریوی نیز منجر شود؛ وضعیتی که در آن فشار خون در ریه‌های شما و در سمت راست قلب‌تان بیش‌ازحد بالاست. هنگامی که گرفتگی‌هایی در عروق داخل ریه‌هایتان داشته باشید، قلب‌تان باید برای به‌جریان‌انداختن خون در آن رگ‌ها سخت‌تر کار کند. این مسئله، فشار خون را در داخل این رگ‌ها و سمت راست قلب افزایش می‌دهد که می‌تواند قلب شما را ضعیف کند..

روش پیشگیری از آمبولی ریه پس از جراحی

جلوگیری از تشکیل لخته در رگ‌های عمقی پاها (ترومبوز ورید عمقی)، به پیشگیری از آمبولی ریه کمک خواهد کرد. به این دلیل اکثر بیمارستان‌ها در مورد اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از لخته‌شدن خون بسیار جدی هستند، ازجمله:

۱- رقیق کننده خون (ضدانعقادها)

این داروها اغلب قبل و بعد از جراحی به افرادی که در معرض خطر تشکیل لخته هستند و همچنین کسانی که به‌خاطر حمله‌ی قلبی، سکته مغزی یا عوارض ناشی از سرطان در بیمارستان بستری شده‌اند، داده می‌شود.

۲- جوراب‌های فشرده‌سازی (واریس)

جوراب‌های فشرده‌سازی (واریس)، پاها را به‌طور یکنواخت تحت فشار قرار می‌دهند و به رگ‌ها و عضلات پا کمک می‌کنند خون را به‌طور مؤثرتری حرکت بدهند. آنها یک راه مطمئن، ساده و ارزان برای جلوگیری از راکدشدن خون در طول و پس از جراحی عمومی هستند.

۳-  بالا‌آوردن پا

بلندکردن پاهایتان در هر زمان ممکن و در طول شب نیز بسیار مؤثر است. با قراردادن چند کتاب یا آجر، پایین تخت‌تان، پاهایتان را ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر بالا بیاورید.

۴-  فعالیت بدنی

حرکت‌کردن در اسرع وقت پس از جراحی، به پیشگیری از آمبولی ریه و سرعت‌بخشیدن به روند بهبودی کمک می‌کند.

۵-  فشرده‌سازی پنوماتیک (بادی)

این درمان از پاپوش‌هایی به بلندی ران یا ساق پا استفاده می‌کند که هر چند دقیقه یک‌بار به‌طور خودکار با هوا پر و سپس خالی می‌شوند تا رگ‌های پا را ماساژ بدهند و فشرده کنند و از این طریق جریان خون را بهبود ببخشند.

۶- مقدار زیادی مایعات بنوشید کم‌آبی می‌تواند در تشکیل لخته‌های خون شود

بهترین مایع برای پیشگیری از کم‌آبی بدن است (فواید نوشیدن آب).

۷- از مصرف الکل اجتناب کنید، چون باعث ازدست‌رفتن آب بدن و کم‌آبی می‌شود.

روش تشخیص

تشخیص آمبولی ریه به‌خصوص در افرادی که بیماری زمینه‌ای قلبی یا ریوی دارند، دشوار است. به همین دلیل پزشک شما احتمالا یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را توصیه خواهد کرد:

۱. آزمایش‌های خون

ممکن است پزشک‌تان برای تعیین میزان یک ماده‌ی حل‌کننده‌ی لخته‌ی‌ خون به‌نام D dimer، دستور انجام آزمایش خون را بدهد. سطوح بالای این ماده می‌تواند نشان‌دهنده‌ی افزایش احتمال تشکیل لخته‌ی خون باشد، گرچه عوامل دیگری نیز می‌توانند باعث افزایش میزان D dimer شوند.

آزمایش‌های خون، مقدار اکسیژن و دی‌اکسید کربن خون را نیز اندازه می‌گیرند. وجود لخته در رگ‌های خونی ریه‌های شما ممکن است سطح اکسیژن را در خون‌تان کاهش بدهد. علاوه بر این، آزمایش‌های خون مشخص می‌کنند که آیا شما اختلال انعقادی ارثی دارید یا خیر.

۲. تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس از قفسه‌ی سینه

این روش غیرتهاجمی، تصاویری از قلب و ریه‌های شما را بر روی یک فیلم نشان می‌دهد. گرچه تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس نمی‌تواند آمبولی ریه را تشخیص بدهد و ممکن است حتی به‌رغم وجود آمبولی ریه نرمال به‌نظر برسد، اما قادر است احتمال وجود وضعیت‌هایی را که به این بیماری شباهت دارند، رد کند.

۳. سونوگرافی

یک روش غیرتهاجمی دیگر به نام سونوگرافی دوبلکس (گاهی اوقات اسکن دوبلکس یا سونوگرافی فشرده‌سازی نیز نامیده می‌شود) از امواج صوتی برای بررسی وجود لخته‌های خون در رگ‌های ران شما استفاده می‌کند.

۴. سی‌تی‌اسکن مارپیچ (اسپیرال)

در یک سی‌تی‌اسکن اسپیرال (هلیکال)، اسکنر به‌شکل مارپیچ دور بدن فرد می‌چرخد و تصاویر سه‌بعدی ایجاد می‌کند. این نوع سی‌تی‌اسکن، ناهنجاری‌های داخل شریان‌های ریه‌ها را با دقت بسیار بیشتری نسبت به سی‌تی‌اسکن‌های معمولی تشخیص می‌دهد. در برخی موارد برای مشخص‌کردن عروق ریوی، مواد کُنتراست‌زا (حاجب) به‌صورت وریدی به فرد تزریق می‌شود.

۵. آنژیوگرافی ریه

این آزمایش، تصویر واضحی از جریان خون در شریان‌های ریه‌ فراهم می‌کند و دقیق‌ترین روش برای تشخیص آمبولی ریه است اما به دلیل آنکه انجام آن به مهارت بالایی نیاز دارد و دارای ریسک‌های بالقوه جدی است، معمولا هنگامی انجام می‌شود که سایر آزمایشات نتوانند تشخیص قطعی ارائه بدهند.

یکی از خطرات این روش، تغییر موقت در ریتم قلب شماست. علاوه بر این، رنگ مورد استفاده ممکن است در افرادی که عملکرد کلیه‌هایشان دچار ضعف است، باعث آسیب کلیوی شود.

۶. ام‌آر‌آی

اسکن‌های ام‌آر‌آی از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصاویر دقیق از ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌کنند. ازآنجاکه ام‌آر‌آی هزینه‌ی بالایی دارد، معمولا برای زنان باردار (برای جلوگیری از تابش اشعه به جنین) و افرادی به‌کار می‌رود که کلیه‌های آنها ممکن است توسط رنگ‌های به‌کاررفته در این تست‌ها آسیب ببینند.

روش درمان امبولی ریوی

۱. رقیق‌کننده‌های خون (داروهای ضدانعقاد)

این داروها از تشکیل لخته‌های جدید جلوگیری می‌کنند و به بدن کمک می‌کنند لخته‌های فعلی را تجزیه کند. هپارین یک داروی ضدانعقاد پرکاربرد است که می‌تواند از طریق ورید یا در زیر پوست تزریق شود. این دارو به‌سرعت اثر می‌کند و اغلب به‌مدت چند روز با یک داروی ضدانعقاد خوراکی مانند وارفارین تجویز می‌شود تا زمانی که تأثیرش آغاز شود – که ممکن است چند روز طول بکشد.

یک نوع جدیدتر از ضدانعقادها که به ضدانعقادهای خوراکی جدید (NOACs) معروف‌اند، برای درمان ترومبوآمبولی وریدی ازجمله آمبولی ریه، آزمایش و تأیید شده‌اند. این داروها به‌سرعت اثر می‌کنند و تداخل کمتری با سایر داروها دارند. برخی از (NOACs) می‌توانند بدون همراهی هپارین تجویز شوند. با این‌حال تمام داروهای ضدانعقادی دارای عوارض جانبی هستند که متداول‌ترین آنها خونریزی است.

۲. داروهای حل‌کننده‌ی لخته (ترومبولیتیک‌ها)

با وجود اینکه لخته‌های خون معمولا خودشان حل می‌شوند اما برخی از داروهای وریدی می‌توانند به حل‌شدن سریع‌تر آنها کمک کنند. ازآنجاکه این داروهای حل‌کننده‌ی لخته ممکن است باعث خونریزی شدید و ناگهانی شوند، معمولا فقط در شرایط بسیار جدی و وخیم به‌کار می‌روند.

۳. برداشتن لخته

اگر شما یک لخته‌ی بسیار بزرگ و خطرناک در ریه‌تان داشته باشید، پزشک ممکن است برداشتن آن را توصیه کند. این کار از طریق یک لوله‌ی نازک و منعطف (کاتتر) که از میان رگ‌های خونی شما هدایت می‌شود، صورت می‌گیرد.

۴. فیلتر رگ

یک کاتتر می‌تواند برای قراردادن فیلتر در ورید اصلی قلب – به‌نام بزرگ سیاهرگ پایینی – که از پاهای شما به سمت راست قلب‌تان می‌رود، به‌کار رود. این فیلترها می‌توانند جلوی حرکت لخته‌ها به سمت ریه‌ها را بگیرند. این روش معمولا در شرایطی به‌کار می‌رود که فرد نمی‌تواند داروهای ضدانعقاد مصرف کند یا داروی ضدانعقاد به‌خوبی یا به‌سرعت اثر نمی‌کند. هنگامی که دیگر به برخی از فیلترها نیاز نباشد، می‌توانند بیرون آورده شوند.

آمبولی ریه بر اثر کرونا

ویروس کرونا التهاب شدیدی در بدن ایجاد می‌کند و منجر به التهاب ریه می‌شود که در نهایت کاهش اکسیژن باعث اختلال در عملکرد ریه خواهد شد.

از آن جایی که در فرد مبتلا به کرونا التهاب شدید ریوی یا عروقی ایجاد می‌شود و تمامی رگ‌ها ملتهب می‌شوند در نهایت احتمال بروز لخته در عروق زیاد می‌شود و این لخته‌ها با گیر کردن در مغز و قلب بروز سکته مغزی و سکته قلبی را بسیار محتمل می‌کنند، همچنین می‌توانند در رگ‌های موجود در ریه گیر کرده و آمبولی ریه ایجاد کنند.

آمبولی ریه و سکته قلبی و سکته مغزی می‌تواند منجر به مرگ افراد شود، اما با مصرف دارو‌های ضد انعقاد درمان می‌شوند البته در برخی موارد هم بیمار جان خود را از دست می‌دهد.