سم آفلاتوکسین چیست؟ عوارض و بیماریهای مرگبار سم آفلاتوکسین و روش پیشگیری
سم آفلاتوکسین چیست؟ عوارض و بیماریهای مرگبار سم آفلوتوکسین و روش پیشگیری
سم آفلاتوکسین چیست؟ (Aflatoxin) نوعی سم قارچی طبیعی است که معمولا در ذرت، یا بادام زمینی و پسته و آجیل و خشکبار مانده و کهنه رشد میکنند.
آفلاتوکسین‌ها، مواد غذایی آلوده مانند تخم مرغ، شیر و محصولات لبنی را آلوده میکنند و می‌توانند سرطانزا باشند.
بیماری های سم آفلاتوکسین
مصرف غذاهای آلوده به آفلاتوکسین می‌تواند موجب بیماری در انسان یا دام شود و می‌توانند بیماریهایی چون نکروز بافتی، سیروز، سرطان کبد و سرطان معده ایجاد کنند.
آفلاتوکسین در نان‌های کپک‌دار وجود دارد و بسیاری از دام‌ها با این نان‌ها تغذیه می‌شوند که در بدن دام متابولیزه شده که با خوردن نوع B۱ آن را به فرمت دیگر یعنی M۱ تبدیل و دام آن را مانند سموم دیگر که می‌توانند وارد شیر شوند، در شیر خود ترشح می‌کند.
بنابراین اثرات خطرناک در شیر وجود دارد هر چند در شیرهای پاستوریزه به دلیل فرآیند پاستوریزاسیون به مقدار کمی کاهش می‌یابد اما وجود دارد و از قبل نیز بوده و برای کاهش آن اقدامات زیادی انجام شده است چون مهمترین عارضه آن سرطان است
آفلاتوکسین‌ها (Aflatoxin) سموم قارچی طبیعی هستند که در دسته و گونه‌های قارچی زیر می باشند:
قارچ آسپرژیلوس مانند آسپرژیلوس فلاووس(Aspergill flavus)
اسپرژیلوس پارازیتیکوس (A.parasiicus)
آسپرژیلوس نومیوس (A. nomius)
انواع افلاتوکسین
بیش از ۲۰ نوع آفلاتوکسین وجود دارد، اما چهار نوع اصلی آن شامل G1، B2، B1 و G2 میباشد.
افلاتوکسین‌های M2,M1 به ترتیب متابولیتهای ناشی از هیدروکسیله شدن افلاتوکسین‌های B2,B1 می‌باشند.
آفلاتوکسین‌های M1 و M2 برای اولین بار از شیر دامهایی که با خوراک آلوده تغذیه شده بودند، جدا شدند.
علائم مسمومیت با سم آفلاتوکسین
اگر فردی مبتلا به مسمومیت با این سم شود، از علائم آن، تب، درد عضلانی و بی‌اشتهایی است که بعد استفراغ، درد شکم و هپاتیت را به دنبال دارد.
آفلاتوکسین با غلظت ۱۰ میکروگرم بر کیلوگرم اثر حاد مسمومیت کبدی دارد.
این سم مهلک حتی در مقادیر بسیار کمتر و بخصوص مصرف مداوم نیز باعث سمیت کبدی می‌گردد.
از عوارض حاد کبد مثل تغییرات چربی، ادم ریوی، لرزش عضلانی، کما، تشنج و مرگ همراه با ادم مغز و درگیری اندامهایی نظیر کبد، کلیه و قلب میباشد.
آفلاتوکسین B1 از عوامل تراتوژنیک موتاژنیک و یکی از قویترین ترکیبات سرطانزا است.
راههای پیشگیری و درمان آفلاتوکسین
معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: وجود آفلاتوکسین در لبنیات اجتناب ناپذیر است و همیشه و همه جا موجود بوده و هست و آفلاتوکسین در شیر غیر پاستوریزه به دلیل نبود کنترل بیشتر است.
دکتر حریرچی تاکید کرد: بررسی ۵۰ مطالعه در ایران در چند سال اخیر نشان می‌دهد در ۱۰ سال گذشته میزان این سم در شیر رو به کاهش است اگرچه هنوز با میزان محصولات کشورهای اروپایی قابل مقایسه نیست و حداقل ۳۰ تا ۴۰ نانو گرم در لیتر بیشتر است.
بهترین راه پیشگیری، و جلوگیری از خرات این سم مهلک پرهیز از خوردن مواد غذایی آلوده به آفالاتوکسین است.
پسته به سادگی به سم آفلاتوکسین آلوده میشود.
از خوردن پسته‌های با طعم تلخ یا با رطوبت زیاد باید اجتناب کرد.
همچنین مغز پسته احتمال آلودگی بیشتری نسبت به پسته با پوست میباشد.
استفاده نکردن از محصولات مشکوک به سم آفلاتوکسن میتوان به پیشگیری از خطرات ناشی از این سم کمک کند.
حد مجاز آفلاتوکسین در شیر و لبنیات
معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: وجود آفلاتوکسین در لبنیات اجتناب ناپذیر است و همیشه و همه جا موجود بوده و هست و آفلاتوکسین در شیر غیر پاستوریزه به دلیل نبود کنترل بیشتر است.
دکتر حریرچی تاکید کرد: بررسی ۵۰ مطالعه در ایران در چند سال اخیر نشان می‌دهد در ۱۰ سال گذشته میزان این سم در شیر رو به کاهش است اگرچه هنوز با میزان محصولات کشورهای اروپایی قابل مقایسه نیست و حداقل ۳۰ تا ۴۰ نانو گرم در لیتر بیشتر است.
این سم مقاوم به حرارت میباشد و در درجه حرارت ۲۳۷ تا ۳۰۶ درجه از بین میرود
پاستوریزاسیون شیر نمی‌تواند علیه سم آفلاتوکسین M مؤثر باشد.
طی تحقیقاتی که انجام شده آواستی و همکارانش در سال ۲۰۱۲ گزارش کرده‌اند که نه پاستوریزاسیون و نه جوشاندن شیر باعث کاهش سطح آفلاتوکسین M1 نمی‌شود.
آیا بو دادن پسته باعث از بین رفتن آفلاتوکسین ها میشود؟
بو دادن پسته در درجه حرارت ۹۰، ۱۲۰ و ۱۵۰ درجه سانتی گراد برای ۳۰، ۶۰ و ۱۲۰ دقیقه باعث کاهش سطح آفلاتوکسین بمیزان ۱۷ تا ۶۳ درصد می‌گردد.
بعلاوه، پخت قلیایی و خیساندن ذرت برای درست کردن تورتیلا میزان آفلاتوکسین را بمیزان ۵۲٪ کاهش می‌دهد
سال کشف و اپیدمی سم افلاتوکسین ها
در سال ۱۹۷۴، یک بروز عمده بیماری هپاتیت بعلت آفلاتوکسید در ایالت گجرات و راجستان هند گزارش شد که منجر به مرگ ۱۰۶ نفر شد.
این بروز دو ماه طول کشید و محدود به یک فرقه ای بود که قوت غالب آنها، ذرت، آلوده به آفلاتوکسین شده بود.
آنالیز ابتدایی ثابت کرد که مصرف آفلاتوکسین فلاووس باعث این بروز شده‌است.
بروز دیگری که هم انسان و هم سگ‌ها را گرفتار کرد در شمال غربی هند در ۱۹۷۴ گزارش شد. بیشتر موارد بروز گزارش شده از مناطق روستایی مناطق شرقی کنیا در سال ۲۰۰۴ ناشی از مصرف محصول ذرت خانگی آلوده به کپک بود.
در سال ۲۰۱۳، کشورهایی در اروپا شامل رومانی، صربستان و کرواسی مواردی از آلودگی شیر با آفلاتوکسین را در سطح کشور از خود گزارش کردند.
نظرات