همه چیز درباره پارچه ژاکارد | از تاریخچه تا کاربردها
فرض کنید وارد یک فروشگاه پارچه شده‌اید. چشمتان به پارچه‌ای می‌افتد با نقش‌ونگارهای چشم‌نواز که انگار روی آن نقاشی شده‌اند. کنجکاو می‌شوید، دست بر روی پارچه می‌کشید و متوجه می‌شوید این طرح‌های زیبا بخشی از بافت خود پارچه‌اند، نه چاپ شده و نه گلدوزی! بله، شما با یکی از شگفتی‌های دنیای نساجی روبه‌رو شده‌اید. پارچه ژاکارد. پارچه‌ای که هم ظاهری لوکس دارد و هم داستانی شنیدنی در پس تار و پودش نهفته است.
اما پارچه ژاکارد دقیقاً چیست و چرا این قدر خاص است؟ در این مطلب قصد داریم از تاریخچه‌ی شکل گیری آن گرفته تا مزایا، معایب و کاربردهایش را بررسی کنیم. اگر خیاط هستید یا به دنیای مد و پارچه علاقه دارید، با ما همراه باشید تا هرآنچه لازم است درباره‌ی این پارچه‌ی جذاب بدانید.
تاریخچه پارچه ژاکارد
پارچه ژاکارد نام خود را از ژوزف ماری ژاکارد، مخترع فرانسوی قرن نوزدهم گرفته است. او در سال ۱۸۰۴ دستگاه بافندگی خودکاری را ابداع کرد که با کارت‌های پانچ‌شده، طرح‌های پیچیده را به‌صورت خودکار در تار و پود پارچه می‌بافت و تحولی در صنعت نساجی ایجاد نمود.
پارچه ژاکارد چیست؟
پارچه ژاکارد نوعی پارچهٔ بافته شده با طرح‌های پیچیده و برجسته است که نقش آن در هنگام بافت پارچه ایجاد می‌شود. به بیان ساده، در پارچه ژاکارد نقش و نگار جزئی از ساختار خود پارچه است، برخلاف پارچه‌های معمولی که طرح آن‌ها بعداً با چاپ یا گلدوزی اضافه می‌شود.
برای بافت پارچه ژاکارد از دستگاه مخصوصی همان دستگاه ژاکارد استفاده می‌شود که می‌تواند حرکت تارهای پارچه را به‌طور جداگانه کنترل کند. این قابلیت به بافنده امکان می‌دهد تا طرح‌های بسیار متنوع و ظریف مانند گل‌ها، اشکال هندسی یا نقوش اسلیمی را مستقیماً در بافت پارچه خلق کند.
نکته جالب این است که ژاکارد یک نوع الیاف یا جنس خاص پارچه نیست، بلکه اشاره به روش بافت آن دارد. این یعنی پارچه ژاکارد می‌تواند از جنس‌های مختلفی مانند پنبه، ابریشم, پشم یا الیاف مصنوعی بافته شود و بسته به جنس و طرح، ممکن است ضخامت و بافت‌های متنوعی داشته باشد. بنابراین ممکن است یک رومیزی ظریف ابریشمی ژاکارد داشته باشید یا یک پارچه مبلی کلفت و بادوام که آن هم با تکنیک ژاکارد بافته شده است.
مزایای پارچه ژاکـارد
پارچه ژاکارد فقط زیبا نیست، بلکه ویژگی‌های مثبتی دارد که آن را محبوب کرده است.
- ظاهر لوکس و شیک: طرح‌های بافته‌شده در پارچه ژاکارد جلوه‌ای لوکس به آن می‌دهد. لباس یا وسیله تزئینی تهیه‌شده از این پارچه گران قیمت‌تر و خاص‌تر به نظر می‌رسد.
- دوام و ماندگاری طرح: چون نقش‌ها جزئی از بافت هستند، با شست و شو و مرور زمان کم‌رنگ یا پاک نمی‌شوند. این پارچه‌ها عموماً استحکام خوبی دارند و می‌توانند سال‌ها زیبایی خود را حفظ کنند.
- تنوع در طرح و جنس: با تکنیک ژاکارد می‌توان بی‌شمار طرح مختلف را روی انواع جنس پارچه از پنبه‌ای گرفته تا ابریشمی خلق کرد. بنابراین انتخاب‌های زیادی پیش روی شماست، از طرح‌های کلاسیک گلدار گرفته تا نقش‌های مدرن و مینیمال.
- کاربردهای گسترده: از پرده‌ها و رومبلی‌های باشکوه گرفته تا لباس‌های رسمی و حتی کیف و کفش، پارچه ژاکارد کاربردهای فراوانی دارد. یعنی با یک نوع پارچه می‌توانید در حوزه‌های مختلف مد و دکوراسیون از آن بهره ببرید.
معایب پارچه ژاکارد
با همه مزایایی که گفته شد، این پارچه بی‌عیب هم نیست. بهتر است قبل از خرید به چند نکته منفی آن هم توجه کنید.
- قیمت نسبتاً بالا: فرآیند تولید پیچیده و استفاده از الیاف باکیفیت در بسیاری از پارچه‌های ژاکارد، قیمت آن‌ها را افزایش می‌دهد. بنابراین ممکن است نسبت به پارچه‌های ساده‌تر هزینه‌ی بیشتری برای خرید آن بپردازید.
- سنگین و نسبتاً ضخیم: بیشتر پارچه‌های ژاکارد نسبت به پارچه‌های نازک و ساده سنگین‌ترند. این موضوع از یک سو باعث دوام بیشتر می‌شود، اما از سوی دیگر ممکن است برای لباس‌های تابستانی یا پوشیدنی‌های سبک مناسب نباشند و کمی دست‌وپاگیر به نظر برسند.
- نیاز به مراقبت ویژه: پارچه ژاکارد به خاطر بافت خاص و گاهی وجود الیاف ظریف مثلاً ابریشم یا نخ‌های براق بهتر است با دقت شسته و اتو شود. برخی انواع آن فقط باید خشکشویی شوند و اتوکشی نیز باید از پشت پارچه یا با حرارت کنترل شده انجام شود تا به طرح و بافت آسیب نرسد.
- سختی دوخت و آماده سازی: اگر قصد دارید خودتان با پارچه ژاکارد خیاطی کنید، باید بدانید که دوختن آن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. ضخامت پارچه ممکن است دوخت را سخت‌تر کند و لبه‌های آن ریش‌ریش شود؛ بنابراین نیاز به دقت و استفاده از تجهیزات مناسب مثل سوزن قوی‌تر و سردوز برای تمیزکاری لبه‌ها دارید.
کاربردهای پارچه ژاکارد
پارچه ژاکارد به دلیل تنوع در طرح و جنس، در موارد بسیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زیر چند مورد از کاربردهای رایج این پارچه آمده است.
- پرده و مبلمان: پارچه‌های ژاکارد به خاطر استحکام و طرح‌های زیبا، انتخابی عالی برای پرده‌های مجلل، روکش مبل‌ها، کوسن‌ها و رومیزی‌های شیک هستند. یک پرده ژاکارد می‌تواند جلوه‌ای باشکوه به دکوراسیون منزل بدهد.
- لباس‌های رسمی و مجلسی: در خیاطی لباس‌های زنانه و مردانه رسمی مانند کت‌وشلوار، کت زنانه, پیراهن‌های مجلسی و لباس عروس نیز از ژاکارد استفاده می‌شود. مثلاً پارچه‌های بروکات یا همان ژاکارد با نخ‌های براق فلزی برای لباس‌های مجلسی بسیار محبوب‌اند، چون ظاهری فاخر و منحصر‌به‌فرد ایجاد می‌کنند.
- اکسسوری‌ها: کیف‌های دستی، کفش‌ها و حتی کمربندهایی که از پارچه ژاکارد دوخته شده‌اند می‌توانند استایل شما را خاص‌تر کنند. بسیاری از طراحان مد از تکه‌های ژاکارد برای ایجاد اکسسوری‌های خاص و لوکس بهره می‌برند.
نکات نگهداری و خیاطی با پارچه ژاکارد
خیاط‌های عزیز اگر می‌خواهید با پارچه ژاکـارد لباس بدوزید، حتماً به چند نکته توجه کنید. اول اینکه به دلیل ضخامت پارچه، از سوزن‌های محکم‌تر و نو برای چرخ خیاطی استفاده کنید تا دوخت شما تمیز انجام شود. دوم، لبه‌های برش‌خورده پارچه را با سردوز یا زیگزاگ بدوزید تا ریشه نکند.
در زمینه نگهداری و شست و شو نیز چند توصیه ساده می‌تواند عمر پارچه ژاکـارد شما را بیشتر کند. همیشه برچسب دستور شست و شوی پارچه را بررسی کنید، بسیاری از پارچه‌های ژاکـارد ترجیحاً باید با آب سرد و با دست یا در ماشین با دور ملایم شسته شوند. استفاده از یک پارچه نخی روی پارچه هنگام اتوکشی اتو کردن از پشت کمک می‌کند تا حرارت مستقیم به بافت و طرح آسیب نزند. اگر پارچه شما خیلی ظریف یا گران‌قیمت است مثلاً ابریشمی، برای اطمینان آن را به خشکشویی بسپارید.
خرید پارچه ژاکارد از پارچه سرای صائمی
حالا که با تمام زوایای پارچه ژاکـارد آشنا شدید، شاید وسوسه شده باشید که تکه‌ای از این پارچه زیبا را تهیه کرده و در پروژه بعدی خود به کار ببرید. برای خرید انواع پارچه ژاکـارد با طرح‌ها و جنس‌های متنوع، می‌توانید به پارچه‌سرای صائمی مراجعه کنید. در پارچه‌سرای صائمی مجموعه‌ای گسترده از پارچه‌های ژاکارد در رنگ‌ها و نقش‌های گوناگون گردآوری شده است تا شما با خیال راحت پارچه‌ی دلخواهتان را پیدا کنید.
رپورتاژ / ۴۲۸۴۳۹
نظرات