سردچال قطبی چیست؟ + زمان وارد شدن سردچال قطبی به ایران

سردچال قطبی به پدیده ای اطلاق می شود که در آن هوای سرد از قطب های شمال و جنوب به سمت مناطق پایین تر حرکت می کند و باعث افت دما می شود. این پدیده معمولاً در فصل های پاییز و زمستان به وقوع می پیوندد و ایران نیز در دسامبر ۲۰۲۲ به مدت چند هفته تحت تأثیر سردچال قطبی قرار گرفت، که موجب کاهش شدید دما و بارش برف در برخی مناطق کشور شد.

تعریف سردچال قطبی

سردچال قطبی یا “Polar Vortex” به پدیده ای اطلاق می شود که در آن فشار هوای پایین و سرد در قطب های شمال یا جنوب شکل می گیرد. این پدیده به طور طبیعی در فصل های سرد (زمستان) تشکیل می شود و هوای سرد و پایدار را در اطراف قطب ها حفظ می کند. معمولاً در دماهای پایین، این هوای سرد در بالای جو قرار دارد و به نوبه خود باعث ایجاد ناهنجاری هایی در الگوهای آب و هوایی می شود. وقتی که این سردچال از حالت پایدار خود خارج شود، هوای سرد به سمت مناطق پایین تر، از جمله قاره ها و اقیانوس ها، حرکت می کند و در نتیجه باعث کاهش دما در این نواحی می گردد.

علل به وجود آمدن سردچال قطبی

سردچال قطبی تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله تغییرات دما، جریانات جوی و فعالیت های طبیعی قرار دارد. ناهنجاری های جوی و حرارتی می توانند باعث تقویت یا تضعیف این پدیده شوند. به عنوان مثال، تغییرات ناگهانی در دما و فشار در اتمسفر می تواند منجر به شکستن یا تغییر مسیر سردچال قطبی شود. همچنین، تغییرات آب و هوایی و گرم شدن کره زمین نیز به بروز این پدیده ها کمک می کند. به ویژه، افزایش دما در مناطق قطبی می تواند این سردچال را غیرقابل پیش بینی تر کند.

زمان وارد شدن سردچال قطبی به ایران

در ایران، سـردچال قطـبی معمولاً در فصل های سرد سال باعث تغییرات شدید دما و بارش می شود. یکی از مهم ترین زمان هایی که سردچال قطبی بر کشور اثر گذاشت، در دی ماه ۱۳۹۹ (ژانویه ۲۰۲۱) بود. در این زمان، مناطق وسیعی از ایران مانند تهران، البرز، زنجان و برخی استان های غربی و شمال غربی تحت تأثیر افت دما به ارقام نگران کننده و بارش برف شدید قرار گرفتند. برخی شهرها به ویژه در شمال کشور با برف باری شدید مواجه شدند که زندگی روزمره مردم را مختل کرد.

تأثیرات بر آب و هوا و زندگی روزمره

ورود سردچـال قطبی به ایران نه تنها باعث افت دما شد، بلکه اثرات زیادی بر الگوهای آب و هوایی کشور داشت. بارش برف سنگین و یخ زدگی، مشکلاتی برای سیستم حمل و نقل، تأسیسات و زیرساخت ها ایجاد کرد. ازدحام در جاده ها و لغو پروازها از جمله چالش های ناشی از این پدیده بود. از طرفی، این نوع تغییرات جوی می تواند باعث ایجاد آبیاری طبیعی و تأمین آب در فصل های بعدی سال شود، اما در عین حال مشکلاتی برای کشاورزی و معیشت مردم نیز به وجود می آورد.

نتیجه گیری اینکه سردچال قطبی پدیده ای پیچیده و اثرگذار است که بر آب و هوا، زندگی روزمره و فعالیت های اقتصادی مردم تأثیر می گذارد. شناخت و پیش بینی این پدیده می تواند به مدیریت بهتر بحران های ناشی از تغییرات جوی کمک کند.