اسید سیتریک چیست و چه کاربردی دارد؟

 اسید سیتریک ترکیبی آلی و یکی از قوی ترین اسیدهای خوراکی است که کاربردهای بسیاری در صنایع غذایی، دارویی، مراقبت بهداشتی و غیره دارد.

یکی از قوی‌ترین اسید‌های خوراکی، اسید سیتریک نام دارد. غلظت این اسید در مرکبات مختلف، متفاوت است. به طور سالیانه، بیش از ۲ میلیون تن از این ماده برای کاربردهای متنوع تولید می‌شود. معمولا از این ترکیب به عنوان طعم دهنده، عامل کیلیت‌کننده و اسیدی‌کننده استفاده می‌کنند. خرید اسید سیتریک خوراکی و صنعتی یکی از چالش‌های بزرگ مصرف کنندگان در صنایع مختلف است؛ زیرا معمولا یافتن مواد شیمیایی با کیفیت و قیمت مناسب کمی دشوار است.

اسید سیتریک چیست؟

ترکیبی آلی و اسیدی ضعیف که در عامیانه با نام جوهر لیمو شناخته می‌شود، اسید سیتریک (citric acid) نام دارد. این ماده به شکل کریستالی با مزه اسیدی یافت می‌شود و ترکیبی بی‌رنگ و بو است. فرمول شیمیایی آن C6H8O7 است و به طور طبیعی در مرکبات یافت می‌شود. در بیوشیمی، یک واسطه در چرخه کربس است. یک اسید قوی خوراکی است که بر طبق نظریه سازمان غذا و دارو، ترکیبی ایمن به حساب می‌آید.

انواع اسید سیتریک:

این اسید به شکل بی آب (خشک) یا آبدار (مونوهیدارت) وجود دارد. تفاوت شکل آبدار با خشک این ماده در دمای آب در زمان تبلور است.

• شکل بی آب، تبلور از آب گرم
• شکل آبدار، تبلور  توسط آب سرد

از گریدهای مختلف این ماده می‌توان به گرید دارویی و خوراکی اشاره نمود، این ماده در صنعت به دو شکل مایع و پودری حضور دارد. برای خرید اسید سیتریک خشک و آبدار به سایت شیمی استور، مراجعه نمایید.

طرز تهیه اسید سیتریک:

این اسید برای اولین بار توسط یک شیمیدان از کریستالیزاسیون (تبلور) آب لیمو به دست آمد. همچنین در مقیاس صنعتی، برای اولین بار در سال ۱۸۹۰ در ایتالیا تولید شد. آن را می‌توان با دو روش:

• بیوشیمیایی با تخمیر
• بیولوژیکی با واکنش شیمیایی

تهیه کرد، البته روش تخمیر بهترین نتیجه را دارد. در روش بیوشیمیایی با تخمیر، اسید سیتریک به عنوان یک متابولیت اولیه، توسط میکروارگانیسم‌ها تولید می‌شود. در واقع میکروارگانیسم‌ها در طول رشد، این ماده را تولید می‌کند.

کاربردها:

این اسید به دلیل خواص مفیدی که دارد در صنایع بسیاری از جمله صنایع غذایی و نوشیدنی، محصولات مراقبت شخصی، تمیز کننده‌ها و شوینده‌ها، چسب، پوشش، پلاستیک، پلیمر، محصولات دارویی و غذاهای حیوانات استفاده می‌شود. به طور کلی، ۷۰% از سیتریک اسید تولیدی در صنایع غذایی و نوشیدنی، ۲۰% در صنایع دارویی و ۱۰% به عنوان عامل کیلیت کننده استفاده می‌شود. در ادامه به بررسی کاربردهای این ماده می‌پردازیم.

صنایع غذایی:

این ماده یکی از اسیدهای خوراکی قوی است که به عنوان:

• افزودنی
• طعم‌دهنده
• اسیدی‌کننده
• نگهدارنده

در غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. در این صنعت این ماده را با نام E330 می‌شناسند و هر ۱۰۰ گرم از آن دارای ۲۴۷ کیلوکالری است. این ماده دارای خاصیت اسیدی و مزه ترش است به همین دلیل به عنوان نگهدارنده و طعم‌دهنده استفاده می‌شود. همچنین در رنگ‌های غذایی، به عنوان تنظیم‌کننده pH حضور دارد.

برای مثال این ماده را به نوشابه‌ها، آبنبات‌ها یا به عنوان عامل امولسیفایر به بستنی‌ها اضافه می‌کنند. در آشپزی، جایی که اسید خالص مورد نیاز باشد، به عنوان جایگزینی برای سرکه و آب لیمو استفاده می‌شود.

دارویی:

این اسید به همراه سدیم بی کربنات در فرمولاسیون قرص‌های جوشان خوراکی با محصولات مراقبت شخصی یافت می‌شود. همچنین به عنوان نگهدارنده و ضد عفونی کننده در داروها استفاده می‌شود.

اسید سیتریک برای پوست:

به عنوان یک آنتی اکسیدان، محافظ و عامل ضدپیری در فرمولاسیون محصولات مراقبت از پوست حضور دارد. همچنین می‌تواند سلول‌های مرده را حذف و پوست را نرم کند.

عامل تمیز کننده و شلاته کننده:

این ماده یک عامل کیلیت عالی است که فلزات را با حل شدن آنها، متصل می‌کنند. از این ماده برای حذف و جلوگیری از تجمع رسوبات آهک در بولیرها و اواپراتورها، تصفیه آب و بهبود کارایی صابون‌ها و شوینده‌های لباسشویی استفاده می کنند.

این اسید با کیلیک کردن فلزات در آب سخت، به پاک کننده‌ها اجازه می‌دهد کف تولید کنند؛ در واقع بدون نیاز به نرم شدن آب، بهتر عمل کنند.

تولید فیلم عکاسی:

این ماده می‌تواند به عنوان یک عامل متوقف کننده با بوی کمتر، در فرایند تولید فیلم عکاسی استفاده شود. ترکیباتی که به منظور توسعه فیلم های عکاسی استفاده می‌شوند، ترکیبات قلیایی هستند. به همین دلیل برای خنثی سازی و توقف سریع آنها، لازم است از یک اسید ملایم استفاده کرد. معمولا اسید استیک برای این منظور استفاده می‌شود که بوی قوی سرکه را در اتاق باقی می‌گذارد. به همین دلیل اسید سیتریک را می‌توان به عنوان جایگزینی برای آن در نظر گرفت.

نحوه استفاده از اسید سیتریک:

برای کاربردهای متنوع، روش مصرف این ماده متفاوت است. برای مثال در صنایع غذایی، مقدار بسیار کمی از آن را به عنوان نگهدارنده یا طعم دهنده به غذاها اضافه می‌کنند. در حالی که برای کاربردهای تمیز کاری، پودر آن با آب مخلوط و به سطح مورد نظر اسپری می‌کنند.

مضرات اسید سیتریک خوراکی:

این ماده توسط سازمان غذا و دارو به عنوان ترکیبی ایمن در نظر گرفته می شود. البته زمانی که به عنوان افزودنی غذایی استفاده می شود، ممکن است باعث بروز واکنش های آلرژیک، درد معده و عضلات، تنگی نفس، سرفه و تحریک شود.

بازار خرید و فروش جهانی:

ارزش بازار جهانی اسید سیتریک در سال ۲۰۲۲ برابر یا ۳.۵۲ میلیون دلار بوده است و پیش بینی می شود با رشد ۳.۸۲% بین سال های ۲۰۲۳ الی ۲۰۳۲ به ۵.۱۲ میلیون دلار برسد. بازار این ماده را بر اساس کاربرد، نوع و منطقه ی جغرافیایی، می توان به انواع مختلفی تقسیم نمود. بر اساس کاربرد نیز صنایع غذایی، نوشیدنی، دارویی و شیمیایی را می توان در نظر گرفت. در این صنایع این ترکیب یک طعم دهنده، امولسیفایر، عامل اسیدی کننده، شلاته کننده، نگهدارنده و آنتی اکسیدان عالی است. از جمله مناطق جغرافیایی مهم در خصوص تولید این ماده می توان به آمریکای شمالی، آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا اشاره کرد.

اسید سیتریک از کجا بخرم؟

برای خرید اسید سیتریک در دو گرید خوراکی و صنعتی و در دو نوع آبدار و خشک می‌توانید از طریق مراکز فروش مواد شیمیایی اقدام به خرید نمایید. فروشگاه آنلاین شیمی استور، امکان خرید اینترنتی این ماده‌ی شیمیایی را به صورت جزئی در اختیار شما مشتریان گرامی قرار داده است.

جمع بندی:

• اسید سیتریک یک ترکیب آلی و یکی از قوی‌ترین اسیدهای خوراکی است.
• به دو شکل بی آب و آبدار وجود دارد.
• از دو روش بیوشیمیایی و بیولوژیکی می توان آن را ساخت.
• در صنایع غذایی، نوشیدنی، دارویی، محصولات مراقبت بهداشتی و غیره استفاده می‌شود.
• برای مشاهده و خرید مواد شیمیایی می‌توانید به سایت شیمی استور مراجعه نمایید./۲۸۴۸۰۱