همه چیز درباره قرص اورژانسی ضد بارداری
بسیاری از افراد برای پیشگیری دائمی از بارداری از روشهای وازکتومی و توبکتومی، برای پیشگیری منظم از بارداری از روشهای مختلفی مانند کاندوم، قرصهای ضد بارداری، دستگاه آییودی (IUD)، واکسن ضد بارداری، جماع منقطع و … استفاده میکنند. یکی از روشهای اضطراری و متدوال که بلافاصله پس از رابطه جنسی برای جلوگیری از بارداری ناخواسته توسط زنان مورد استفاده قرار میگیرد، قرص اورژانسی ضد بارداری است. این نوع قرص ضدبارداری خوراکی با نامهای تجاری رایجی مانند قرص لوونورژسترول، قرص لنوول، قرص یولی پریستال یا Ella ONE، قرص بدون نسخه My Way، قرص بدون نسخه Take Action، قرص Plan B One-step و قرص بدون نسخه Preventeza هم شناخته میشود.
این قرص حاوی هورمون پروژسترون است و به محض مصرف باعث به تاخیر افتادن آزاد شدن تخمک میشود و از رسیدن اسپرم به تخمک نیز جلوگیری میکند. در این مقاله قصد داریم به صورت جامع و کامل همه نکات مربوط به قرص اورژانسی ضد بارداری و نحوه درست استفاده از آن را توضیح دهیم. لطفا تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
کاربرد اصلی قرص اوژانسی ضد بارداری چیست؟
قرص اورژانسی ضد بارداری، دارویی است که استفاده از آن در مواقع اضطراری از حامله شدن زنان پیشگیری میکند. این قرص برخلاف قرصهای ضد بارداری معمولی به صورت روزانه مصرف نمیشود؛ بلکه زمانی کاربرد دارد که روشهای رایج جلوگیری از بارداری با شکست مواجه شده است یا افراد در موقعیتی اقدام به برقراری رابطه جنسی کردهاند که امکان استفاده از کاندوم وجود نداشته است یا از خوردن به موقع قرص ضدبارداری معمولی خود غافل شدهاند. در واقع جلوگیری از بارداری ناخواسته بعد از برقراری رابطه جنسی محافظت نشده را میتوان به عنوان کاربرد اصلی قرص اورژانسی معرفی کرد. همانطور که در مقدمه نیز اشاره کردیم هورمون پروژسترون موجود در این قرص، تخمگگذاری را به تعویق انداخته و مانع از بارور شدن تخمکهای آزاده شده به وسیله اسپرم میشود.
البته به این نکته توجه داشته باشید که این داروی ضد بارداری زمانی تاثیرگذار خواهد بود که اسپرم و تخمک با هم برخورد نداشته و حاملگی اتفاق نیفتاده باشد. قرصهای اورژانسی ضد بارداری در بستهبندیهایی از جنس فویل آلومینیوم و پیویسی به شکل صاف و گرد، به رنگ قهوهای در داروخانهها به صورت بستهبندی یک قرص با دوز ۱.۵ میلیگرمی و بستهبندی دو قرص با دوزهای ۰.۷۵ میلیگرمی به فروش میرسند. برخی از افراد گمان میکنند که برای مصرف بستههای دو قرصی ابتدا باید یکی از قرصها و سپس بعد از گذشت ۱۲ ساعت قرص بعدی را استفاده کرد؛ اما پزشکان به خانمها توصیه میکنند که برای تاثیر بیشتر هر دو قرص ۰.۷۵ میلیگرمی را با هم استفاده کنند. چنانچه کسی ۱۵ روز پس از مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری پریود نشد، باید برای انجام آزمایش خون و تشخیص حاملگی به یک پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کند.
نحوه عملکرد قرص اورژانسی ضد بارداری به چه صورت است؟
نحوه عملکرد قرص اورژانسی ضد بارداری به این صورت است که بعد از مصرف، مانع از آزاد شدن تخمک از تخمدانها میشود. همه ما میدانیم که در چرخه تولیدمثل انسانها آزاد شدن تخمک یکی از مراحل بسیار مهم محسوب میشود. تخمک بعد از آزادسازی طی رابطه جنسی بین زن و شوهر با اسپرم برخورد کرده و بارور میشود. بعد از بارور شدن تخمک جنین شکل گرفته و به مرور زمان رشد میکند. اسپرمها به مدت شش روز بعد از رابطه جنسی در رحم زن زنده باقی میمانند و منتظر هستند که با یک تخمک برخورد کنند. اگر در طول این شش روز تخمکگذاری انجام شود، بارداری اتفاق میافتد.
در واقع وظیفه اصلی قرص اورژانسی ریزش دیواره رحم و جلوگیری از آزادسازی تخمک از تخمدانهاست. این روش جلوگیری از بارداری اضطراری درست مانند ترمز عمل میکند. بهترین زمان استفاده از قرصهای اورژانسی ضدبارداری بلافاصله پس از رابطه جنسی است؛ زیرا خوردن قرص ضد بارداری در این زمان احتمال حامله شدن زنان را به میزان زیادی کاهش میدهد. امکان استفاده از این قرصها تا پنج روز پس از رابطه جنسی نیز وجود دارد. هر چه فاصله بین زمان برقراری رابطه جنسی با زمان مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری بیشتر باشد، احتمال تاثیرگذاری آن در جلوگیری از بارداری کاهش مییابد. البته اگر آزادسازی تخمک قبل از رابطه جنسی ناگهانی اتفاق افتاده باشد، مصرف قرصهای اورژانسی تاثیری در جلوگیری از بارداری نخواهد داشت.
قرص اورژانسی و پریود چه ارتباطی با هم دارند؟
قرص اورژانسی و پریود رابطه تنگاتنگی با هم دارند؛ در واقع اکثر خانمهایی که از قرص اورژانسی ضد بارداری استفاده میکنند، بدانید در آینده حتما پریودهای غیر عادی را تجربه میکنند. البته تاثیر این نوع قرص در پریود افراد مختلف، متفاوت است. هر یک از خانمها با توجه به شرایط جسمانی و میزان سلامتی خود تغییرات بدنی منحصربهفردی را تجربه خواهند کرد. در ادامه این بخش از مقاله به معرفی مهمترین تاثیرات قرض اورژانسی بر پریود میپردازیم.
تشدید علائم سندروم پیش از قاعدگی
همه خانمها کم و بیش قبل از شروع پریود با علائمی مانند افسردگی، ناامیدی، گوشهگیری، احساس درد در ناحیه زیر شکم، گیجی، تهوع و سردرهای شدید مواجه میشوند. به این علائم PMS یا سندروم قبل از قاعدگی گفته میشود. یکی از تاثیرات منفی استفاده از قرصهای اورژانسی ضد بارداری این است که علائم سندروم قبل از قاعدگی را تشدید میکند.
لکه بینی چند روز قبل از تاریخ شروع پریود
بعضی از خانمها بعد از مصرف قرصهای اورژانسی ضد بارداری چند روز قبل از تاریخ شروع پریود دچار لکه بینی میشوند. مصرف این نوع قرصهای ضد بارداری گاهی باعث میشود که حتی یک هفته مانده به پریود لکه بینیها آغاز شود.
پریود شدن زودتر از سیکل طبیعی
یکی از مواردی که به عنوان عوارض قرص اورژانسی بر پریو معرفی میشود، تاثیر مصرف این قرص روی پریود شدن زودتر از سیکل طبیعی است. حتی گاهی اوقات ممکن است یک خانم با مصرف این نوع قرص ضد بارداری در سه هفته ابتدایی چرخه قاعدگی یک هفته زودتر از تاریخ مقرر پریود شود.
پریود شدن دیرتر از سیکل طبیعی
یکی دیگر از عوارض قرص اورژانسی بر پریود این است که پریود را به تاخیر میاندازد. با مصرف این قرص در دوران تخمکگذاری به احتمال زیاد پریود شدن دیرتر از سیکل طبیعی اتفاق میافتد. اگر تاخیر در پریود بیشتر از یک هفته به طول بینجامد، حتما باید برای دادن تست بارداری اقدام شود.
خونریزی شدید در دوران پریود
قرص اورژانسی ضد بارداری یک نوع قرص هورمونی است؛ به همین دلیل مصرف آن روی هورمونهای بدن تاثیر میگذارد و دو دوره از دورههای پریود را دچار خونریزی شدید و غیر عادی میکند. البته تعداد کمی از افراد نیز با خونریزی کمتر از حالت عادی مواجه میشوند. در هر صورت اگر خونریزی شدید یا کم، بیشتر از دو دوره پریود به طول بینجامد، باید به پزشک متخصص زنان مراجعه شود.
طولانی شدن دوره پریود
به طور معمول تعداد روزهای هر دوره از پریود در بسیاری از زنان ۵ الی ۷ روز است؛ اما در صورت استفاده از قرصهای اورژانسی ضد بارداری دوره پریود طولانیتر میشود و گاهی تا ۱۰ روز هم ادامه پیدا میکند.
آیا راهی برای جلوگیری از عوارض قرص اورژانسی بر پریود وجود دارد؟
یکی از سوالات رایج در بین خانمها این است که آیا راهی برای جلوگیری از عوارض قرص اورژانسی بر پریود وجود دارد یا نه؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که متاسفانه هیچ راهی را نمیتوان یافت که مانع از بروز عوارض قرص اورژانسی بر پریود شود. این نوع قرص ضد بارداری حاوی مقادیر زیادی هورمون زنانه پروژسترون است. این هورمون خواه ناخواه و به طور مستقیم پریود را تحت تاثیر قرار میدهد. البته تاثیرات این نوع قرص برای همه خانمها علائم یکسانی ندارد. در واقع هر فرد از بین علائمی مانند تشدید علائم سندروم پیش از قاعدگی، لکه بینی چند روز قبل از تاریخ شروع پریود، پریود شدن زودتر از سیکل طبیعی، پریود شدن دیرتر از سیکل طبیعی، خونریزی شدید در دوران پریود و طولانی شدن دوره پریود ممکن است یک علامت را داشته باشد.
برای جلوگیری از عوارضی مانند تهوع قبل از مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری حتما باید از قرصهای ضد تهوع استفاده شود. نکته مهمی که در کاهش عوارضی مانند سرگیجه و تهوع تاثیر بسزایی دارد، این است که از مصرف این قرص با معده خالی بپرهیزید.
نحوه مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری به چه صورت است؟
همانطور که در قسمتهای قبلی مقاله نیز اشاره کردیم، شرکتهای داروسازی قرصهای اورژانسی ضد بارداری را معمولا در بستههای تکی و بستههای دوتایی تولید و به بازار عرضه میکنند؛ بنابراین نحوه مصرف قرص اورژانسی تکی با دوتایی فرق دارد. در بسته قرصهای اورژانسی دوتایی دو عدد قرص با دوز ۰.۷۵ میلیگرم وجود دارد؛ بنابراین نحوه مصرف قرص اورژانسی ۰.۷۵ میلیگرمی به این صورت است که حداکثر بعد از ۷۲ ساعت پس از برقراری رابطه جنسی توسط خانمها استفاده شود. یکی از قرصها ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد از رابطه جنسی و یکی دیگر از آنها حتما ۱۲ ساعت پس از مصرف قرص اول مصرف میشود. در غیر این صورت با دیر شدن ساعت مصرف قرص تاثیر آن از بین میرود. البته بعضی از پزشکان مصرف همزمان دو قرص ۰.۷۵ میلیگرمی را نیز توصیه میکنند.
به طور کلی احتمال باردار شدن زنانی که پس از گذشت مدت کوتاهی از رابطه جنسی قرص اورژانسی مصرف میکنند، بسیار کمتر از زنانی است که به این مسئله اهمیت نمیدهند. آمارها نشان میدهد از هر ۱۰ نفر خانم که برای جلوگیری از بارداری از قرصهای اورژانسی استفاده میکنند، فقط ۱ الی ۲ نفر از آنها باردار میشوند. قرصهای تکی ۱.۵ میلیگرمی به مدت ۷۲ ساعت بعد از رابطه جنسی در جلوگیری از بارداری تاثیرگذار هستند. بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری توسط پزشک متخصص زنان تعیین میشود. مطالعات نشان میدهد، این نوع قرص اگر در کمتر از ۲۴ ساعت بعد از رابطه استفاده شود، به میزان ۹۵ درصد احتمال باردار شدن را کاهش میدهد. مصرف آن بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از رابطه در کاهش ۸۵ درصدی احتمال بارداری موثر است. در صورت استفاده از آن بعد از گذشت ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از رابطه احتمال باردار شدن ۵۸ درصد کاهش مییابد.
در مورد نحوه مصرف قرص اورژانسی به چه نکاتی باید توجه کرد؟
- این قرص هرگز برای استفاده روزانه توصیه نمیشود.
- خانمها قبل از استفاده از قرص اورژانسی حتما باید از باردار نبودن خود مطمئن شوند.
- در صورت پریود نشدن یک تا دو هفته بعد از مصرف قرص حتما باید برای انجام تست بارداری اقدام شود.
- در صورتی که بعد از سه الی پنج هفته بعد از مصرف قرص در ناحیه شکم احساس درد داشتید، برای اطمینان از حاملگی خارج از رحم یا سقط جنین بلافاصله به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
- این را بدانید که هرگز با افزایش دوز قرص تاثیر آن بیشتر نخواهد شد.
- مادران شیرده بهتر است تا جایی که امکان دارد از مصرف قرصهای اورژانسی اجتناب کنند؛ زیرا احتمال وارد شدن ترکیبات قرص به داخل شیر مادر وجود دارد.
- در صورت داشتن حساسیت به قرصهای هورمونی از قرصهای ضد بارداری استفاده نکنید.
- این نوع قرص در زنان مبتلا به بیماری چاقی و اضافه وزن تاثیر زیادی ندارد.
- استفاده از این نوع قرص به زنان کمتر از ۱۷ سال توصیه نمیشود.
- قرصهای اورژانسی را قبل از مصرف در دمای اتاق به دور از رطوبت و گرما، در جایی دور از دسترس بچهها نگهداری کنید.
- قبل از مصرف قرصهای اورژانسی ضد بارداری، درباره دوز دارو و نحوه مصرف آن با پزشک مشورت کنید.
هر چند وقت یکبار میتوان از قرص اورژانسی ضد بارداری استفاده کرد؟
یکی از اشتباهات رایج که بسیاری از خانمها مرتکب آن میشوند، این است که قرصهای اورژانسی ضد بارداری را به عنوان یک جایگزین مناسب و مطمئن برای سایر روشهای جلوگیری از بارداری در نظر میگیرند؛ این در حالیست که قرص اورژانسی ضد بارداری همانطور که از نامش مشخص است، فقط برای مواقع اضطراری کاربرد دارد. به عنوان مثال گاهی زنان مصرف قرصهای ضد بارداری روزانه را فراموش میکنند. گاهی در حین انجام رابطه جنسی کاندوم پاره میشود، گاهی از روی آلت تناسلی مرد لیز میخورد و گاهی یک زن مورد تجاوز واقع میشود. در چنین مواقعی حتما برای جلوگیری از بارداری بلافاصله پس از رابطه جنسی باید از قرصهای اورژانسی کمک گرفت.
برای بسیاری از خانمها این سوال پیش میآید که هر چند وقت یکبار میتوان از قرصهای اورژانسی ضد بارداری استفاده کرد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم، با توجه به ارتباط بین قرص اورژانسی و پریود و عوارض آن در هر دوره پریود فقط یک بار میتواند از این نوع قرص استفاده کند. در حقیقت مصرف این نوع قرص ضد بارداری یک بار در یک ماه و حداکثر دوبار در یک سال اشکالی ندارد. به کسانی که مجبورند به صورت مداوم از قرصهای اورژانسی استفاده کنند، توصیه میکنیم که برای جلوگیری از نامنظم شدن پریود، به جای این قرصها حتما از کاندومهای باکیفیت، دستگاه IUD یا قرصهای ضد بارداری معمولی و روتین استفاده کنند.
قرص اورژانسی ضد بارداری با چه داروهایی تداخل دارد؟
یکی از عوامل مهمی که عملکرد قرص اورژانسی ضد بارداری را تغییر میدهد و احتمال بروز عوارض جانبی بعد از مصرف این دارو را افزایش میدهد، تداخلات دارویی است. مصرف همزمان برخی از داروهای گیاهی و داروهای شیمیایی به همراه قرصهای اورژانسی، تاثیر این داروها را به شدت کاهش میدهد و احتمال باردار شدن بعد از رابطه جنسی محافظت نشده را افزایش میدهد. از مهمترین داروهایی که با این نوع قرص تداخل دارویی دارند، میتوان به داروهایی مانند داروهای ضد تشنج، داروهای مخصوص درمان بیماری ایدز، آمفتامین، ریفامپین، ایبوپروفن، گریزوفولوین، آزیترومایسین، آموکسیسیلین، داکسیسایکلین، دولوکستین، لوراتادین، سیتالوپرام، استامینوفن، لاموتریژن، سیتریزین و دیازپام اشاره کرد.
عوارض جانبی ناشی از مصرف قرص اورژانسی شامل چه مواردی است؟
عوارض جانبی ناشی از مصرف قرص اورژانسی عبارتاند از:
بروز سردرد
برخی از خانمها بعد از مصرف قرصهای اورژانسی دچار سردرد میشوند. بروز سردرد یکی از عوارض جانبی قرصهای اورژانسی ضد بارداری محسوب میشود. سردرد یکی از مهمترین عوارض تمام قرصهای هورمونی حاوی پروژسترون است. برای جلوگیری از بروز سردرد در زمان مصرف این دارو باید مایعات زیادی نوشیده شود. در صورت ابتلا به سردرد میتوان از قرصهای مسکنی مانند ژلوفن یا استامینوفن استفاده کرد.
احساس سرگیجه و حالت تهوع
یکی دیگر از عوارض جانبی شایع قرص اورژانسی ضد بارداری احساس سرگیجه و حالت تهوع است. مصرف این قرص باعث به هم ریخته شدن دستگاه گوارشی میشود. خانمها برای جلوگیری از این عوارض میتوانند بعد از مصرف قرص تعداد وعدههای غذایی خود را افزایش و حجم آنها را کاهش دهند و از وارد شدن فشار به دستگاه گوارش جلوگیری کنند. اگر مدت زمان سرگیجه و حالت تهوع بیشتر از دو روز طول کشید، بلافاصله باید به پزشک مراجعه شود.
احساس درد در ناحیه شکم
احساس درد در ناحیه شکم نیز جزو عوارض جانبی قرص اورژانسی محسوب میشود و بسیاری از خانمها از این مشکل شایع رنج میبرند. گاهی اوقات دلیل احساس درد در ناحیه شکم، مشکلات گوارشی ناشی از مصرف این قرص است و گاهی اوقات نیز منشاء درد شکم اتفاقهایی است که در دیواره رحم میافتد. برای کاهش درد شکم میتوان کمپرس آب گرم را در ناحیه زیر شکم قرار داد. با این کار میزان جریان خون افزایش یافته و اثر دارو با سرعت بیشتری مشخص میشود. کمپرس آب گرم در بازگرداندن رحم به حالت طبیعی نیز نقش دارد.
حساس شدن و دردناک شدن سینهها
قرصهای اورژانسی ضد بارداری دارای هومورن پروژسترون هستند. با مصرف این قرص میزان هورمون استروژن در بدن بالا میرود و افزایش این هورمون باعث متورم شدن و دردناک شدن سینهها میشود. سینههای دردناک به کوچکترین لمسی حساس میشوند.
استفراغ
در بخشهای قبلی به تاثیر قرص اورژانسی روی دستگاه گوارش اشاره کردیم. استفاده از این نوع علاوه بر ایجاد حالت تهوع باعث ضعف معده و به هم ریخته شدن گوارش میشود. به هم ریختگی گوارش نیز در نهایت منجر به استفراغ و ضعف معده خواهد شد. برای جلوگیری از استفراغ از خوردن غذاهای سنگین و چرب بپرهیزید.
تضعیف روحیه و بروز مشکلات افسردگی
روحیه خانمها بعد از مصرف قرصهای اورژانسی ضد بارداری ضعیف شده و غمگین و ناراحت میشوند. این عوارض در نهایت موجب بروز مشکلات افسردگی خواهد شد. البته مشکلات افسردگی ناشی از مصرف این قرص موقتی است و پس از چند روز از بین میرود.
مختل شدن پریودهای ماهانه
زمانی که حجم زیادی از هورمون پروژسترون از طریق مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری وارد بدن میشود، بدون شک به مختل شدن پریودهای ماهانه منجر میشود. این احتمال وجود دارد که خانمها یک هفته زودتر یا یک هفته دیرتر از زمان دقیق پریود، شاهد خونریزی باشند. در بخشهای قبلی هم اشاره شد که اگر زمان خونریزی یک یا دو هفته به تعویق افتاد، حتما باید برای تست بارداری اقدام شود.
بروز حساسیتهای پوستی و ایجاد جوش و آکنه
بروز حساسیتهای پوستی در اثر افزایش میزان هورمون پروژسترون در خون از عوارض جانبی مهم قرصهای اورژانسی ضد بارداری به شمار میروند. پروژسترون ترشح چربی در پوست را بیشتر میکند و منجر به جوش و آکنه میشود. این عوارض جزو عوارض خطرناک به حساب نمیآیند و بعد از چند روز از بین میروند.
عوارض جانبی بسیار نادر قرصهای اورژانسی نیز عبارتاند از:
- کهیر زدن
- احساس خارش در پوست
- ورم صورت و لبها
- تورم زبان یا گلو
تشخیص پریود نامنظم به عنوان عوارض مصرف قرصهای اورژانسی با کمک نرمافزارهای تقویم قاعدگی
یکی از روشهای تشخیص پریود نامنظم به عنوان یکی از مهمترین عوارض ناشی از مصرف قرصهای اورژانسی ضد بارداری دانلود و نصب نرمافزارهای تقویم قاعدگی روی گوشیهای هوشمند است.که پیشنهاد ما استفاده از اپلیکیشن ایمپو است. برای استفاده از این نرمافزارها فقط کافیست که تاریخ پریود قبلی را وارد کنید تا نرمافزار به صورت هوشمند تاریخ دقیق پریود را پیشبینی کند. از مهمترین مزایای این نرمافزارها میتوان به مواردی مانند محاسبه سن بارداری و تاریخ زایمان، پیشبینی دوران pms یا افسردگی پیش از قاعدگی، پیشبینی تاریخ پریود و تاریخ تخمکگذاری، بهبود روابط عاطفی و عاشقانه بین زن و شوهر، امکان برقراری ارتباط با پزشکان متخصص زنان و زایمان اشاره کرد
در این مقاله تمام سعی خود را کردیم که به صورت کامل در مورد کاربرد اصلی قرصهای اورژانسی، نحوه عملکرد قرصهای اورژانسی، قرص اورژانسی و پریود، عوارض قرص اورژانسی بر پریود، نحوه مصرف قرص اورژانسی، نکات مهم در زمان مصرف قرصهای اورژانسی، تعداد مجاز مصرف قرصهای اورژانسی به صورت ماهانه و سالانه، تداخلات دارویی مربوط به قرصهای اورژانسی، عوارض جانبی ناشی از مصرف قرصهای اورژانسی ضد بارداری و مزایای استفاده از نرمافزارهای تقویمهای قاعدگی برای آگاهی از زمان دقیق پریود و پریود نامنظم ناشی از مصرف قرصهای اورژانسی ضد بارداری توضیح دهیم. امیدواریم با مطالعه این مقاله به جواب تمام سوالهای موجود در ذهن خود درباره قرص اورژانسی ضد بارداری رسیده باشید.
منبع : NHS
نظرات