ایمن ترین هواپیماها برای پرواز، بر اساس آمار و ارقام بین المللی

طبق آمار جهانی، سوانح و حوادث در سفرهای هوایی با هواپیما کمتر از قطار و خودرو می باشد که آن را به امن ترین وسیله حمل و نقل مبدل کرده است. همچنین شرکت های سازنده هر سال با تولید هواپیماهای جدیدتر، ایمنی آن ها را افزایش می دهند. حتی برخی از سازندگان هواپیما موفق به ساخت مدل هایی شده اند که هنوز یک مورد مرگ و میر برای آن ها به ثبت نرسیده است. در این مقاله به بررسی ایمنی و میزان حوادث هواپیماهای ایران و جهان می پردازیم.

ایمن ترین هواپیماها از نگاه آمار و ارقام

داده های حوادث و سوانح در این مقاله از شبکه جهانی ایمنی هوانوردی، یک سازمان مرجع و پیشرو در این زمینه گرفته شده است. ابتدا نگاهی به تعداد کل تلفات در هر مدل می اندازیم. به نظر می رسد روند کلی این تلفات به این صورت است که مدل های قدیمی تر تلفات بیشتری نسبت به مدل های جدید دارند که در بسیاری از موارد تلفات صفر را نشان می دهند. هواپیماهای Bombardier، ATR و Embraer تعداد تلفات کمتری نسبت به بوئینگ و ایرباس نشان می دهند.

 

گرچه ممکن است که مدل‌های قدیمی تر هواپیما نسبت به مدل‌های جدیدتر رکورد تصادف بالاتری داشته باشند، اما به این نکته توجه داشته باشید که این به دلیل تعداد پرواز طولانی تر آن ها است و دلیلی بر ایمنی کم تر آن ها نیست. یکی دیگر از دلایل احتمال سقوط هواپیما در مدل های قدیمی تر نسبت به مدل های جدید، تکنولوژی استفاده شده در آن ها می باشد.

طبق آمار سازمان ایمنی جهانی، مدل هایی که بالاترین زمان سرویس را دارند، ایرباس ۳۲۰ و خانواده بوئینگ ۷۳۷ و عمدتاً ۸۰۰-۷۳۷ هستند. Embraers نیز با توجه به استفاده گسترده از آنها در خطوط هوایی برای پروازهای کوتاه برد، سرویس نسبتا بالایی داشته است. مدل های جدیدتری مانند ایرباس ۳۵۰ نیز در مقیاس بالا تولید شده اند، اما با توجه به سن پایین آنها، کل زمان سرویس نسبتاً کم می باشد.

میزان تصادفات فوتی در هواپیماهای مختلف

معیاری که در اینجا برای مقایسه ایمنی مدل های مختلف استفاده می شود بر اساس تعداد تلفات تقسیم بر تعداد صندلی ها و زمان پرواز می باشد. این مورد به عنوان میزان تصادفات مرگبار برای هر مدل هواپیما در نظر گرفته شود. این نرخ بدان معناست که هر چند وقت یک بار انتظار می رود که یک تصادف مرگبار رخ دهد.

قدیمی‌ترین مدلی که تلفات صفر را نشان می‌دهد ایرباس ۳۴۰ است. این مدل نیز به خوبی از پس آشفتگی های جوی برمی‌آید و از این لحاظ رتبه دوم را دارد. اما مشکل این است که زمان پرواز این مدل هواپیما زیاد نیست. بنابراین، از نظر آماری، آنقدر با موقعیت‌های خطرناکی که مدل‌های دیگر با آن مواجه بودند، مواجه نشده است.

به همین دلیل است که گزینه بعدی از نظر ایمن ترین هواپیما، خانواده Embraer ERJ 130/140/145 است. این هواپیما با مدت زمان بسیار بالاتری نسبت به ایرباس ۳۴۰ و با ساخت بیش از ۱۲۰۰ مدل، هنوز تلفات انسانی را در طول تمام عملیات خود نشان نداده است.

مقایسه بین تولید کنندگان مختلف نشان می دهد که Embraer برنده این مقایسه حساس با تنها ۰٫۰۱ تصادف مرگبار در هر هزار سال در زمان خدمات رسانی است. این میزان برای خانواده ATR حدود ۵۰ برابر و سوخو ۹۰ برابر بیشتر است، که آنها را به هواپیماهای با ایمنی پایین تبدیل می کند. برای ایرباس، بوئینگ و Bombardier، تفاوت ها تقریباً ناچیز است. بنابراین می توان آنها را به همان اندازه ایمن در نظر گرفت.

با بررسی آمار و ارقام مشاهده می کنیم که تلفات مدل‌های ATR نسبتاً پایین است، اما با توجه به فضای صندلی کوچک آنها، این اعداد نشان دهنده نرخ تصادف مرگبار بسیار بالایی است. ATR-42 در واقع یکی از هواپیماها با ایمنی پایین می باشد. در نمودار زیر، نرخ سوانح برای هواپیماها به ازای یک سال را مشاهده می کنید.

تاثیر تعداد صندلی بر نرخ تلفات

با بررسی آمار مشخص می شود که مدل های بزرگ هواپیما که سرنشینان بیشتری دارد، تعداد تلفات بیشتری نسبت به هواپیماهای کوچکتر نشان می دهند. به عنوان مثال، سقوط یک هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ می تواند تا ۵۰۰ کشته بر جای بگذارد. از سوی دیگر، پنج سقوط یک هواپیمای ATR-42 منجر به کشته شدن ۲۵۰ نفر می شود. آیا تعداد کمتر تلفات، ATR-42 را ایمن تر می کند؟ واضح است که خیر.

بنابراین در بررسی ایمنی یک مدل هواپیما باید ظرفیت صندلی آن را در نظر بگیرید. با فرض اینکه تمام فضای صندلی به کلاس اکونومی اختصاص داده شود، ایرباس ۳۸۰ در این زمینه رتبه اول با ۸۴۰ صندلی را خواهد داشت. Embraer، Bombardier و ATR کمتر از ۱۰۰ صندلی دارند، زیرا از این مدل ها عمدتاً برای پروازهای منطقه ای و کوتاه برد استفاده می شود.

ایمن ترین هواپیماها برای پرواز

ناوگان خطوط هوایی اکثر کشورها تقریباً به طور کامل از هواپیماهای ایرباس یا بوئینگ برای پروازهای طولانی مدت تشکیل شده است. Bombardier CRJ و Embraer دو تولید کننده رایج هواپیماهای تجاری کوچکتر هستند. به طور کلی، نسل های جدید مدل های هواپیما نسبت به نسل های اول قابل اعتمادتر می باشند. نرخ خرابی مدل‌های عرضه شده در اواخر دهه ۱۹۹۰ تا کنون به‌طور قابل توجهی کمتر از نسخه‌های تولید شده در دهه‌های قبل است.

هواپیماهای بدون تصادفات مرگبار

برخی از مدل‌های ایرباس، بوئینگ و Embraer هرگز در خدمات تجاری دچار سانحه مرگبار نشده‌اند. این ممکن است به این دلیل باشد که مدل ها بسیار جدید بوده و هنوز در عملیات گسترده نیستند. در موارد دیگر، نسل های قبلی در خانواده خود سابقه تصادف مرگبار دارند. این مدل‌ها در حال حاضر سابقه پروازی راحت داشته و همگی به عنوان ایمن‌ترین هواپیما شناخته می شوند:

مدل های ایمن ایرباس: A220، A319neo، A320neo، A321neo، A340، A350 و A380

مدل های ایمن بوئینگ: ۷۱۷، ۷۴۷-۸ و ۷۸۷

مدل های ایمن Embraer: 135، ۱۴۰ و ۱۴۵

سیستم های به روز در افزایش ایمنی هواپیماها

همانطور که گفته شد، ایمنی هواپیماها به عوامل مختلفی بستگی دارد. مدت زمان پرواز، شرایط جوی، کادر پرواز ماهر و همچنین سیستم های کنترل پرواز جزء این موارد می باشد. یکی از مهم ترین عوامل که باعث افزایش ایمنی در هواپیماهای جدید شده است، استفاده از سیستم های به روز کنترل هواپیما می باشد.

فناوری Fly-by-wire در هواپیماهای جدید

از زمان ساخت بوئینگ ۲۴۷ در سال ۱۹۳۳، صنعت هوانوردی به طور قابل توجهی در طراحی و افزایش ایمنی مدل ها پیشرفت کرده است. تا کنون، مدل ها را می توان به چهار نسل تقسیم کرد که در این مقاله فقط هواپیماهایی از نسل ۳ و ۴ را بررسی می کنیم.

هواپیماهای نسل ۳ مانند بوئینگ ۴۰۰-۷۴۷ از آنجایی که تجهیزات الکترونیکی را برای نظارت بر ارتفاع، سرعت و سایر متغیرهای پرواز معرفی کردند، به عنوان “کابین خلبان شیشه ای” (glass cockpit) شناخته می شوند. قبلاً این کار با سیستم های مکانیکی انجام می شد که بیشتر مستعد خرابی بودند.

هواپیماهای نسل ۴ یک گام فراتر رفتند و از سیستمی تحت عنوان “پرواز با سیم” استفاده کردند. در اینجا خلبان به طور مستقیم حرکت قسمت های مختلف بال را کنترل نمی کند. در عوض، خلبان تنظیمات مورد نظر را وارد رایانه کرده و این تنظیمات به طور خودکار، بال ها و دم را تنظیم می کند. هواپیماهای نسل ۴ حتی یک یوک (فرمان) ندارند، فقط یک دسته کناری و نمایشگری دارند که خلبان باید دستورات خود را در آن وارد کند. ایرباس اولین سازنده ای بود که این سیستم را در ایرباس ۳۲۰ خود در سال ۱۹۸۶ پیاده سازی کرد. بوئینگ آن را در سال ۱۹۹۵ برای اولین بار در مدل های ۷۷۷ خود معرفی نمود.

Fly-by-wire از دیرباز برای کاهش خطای انسانی و افزایش ایمنی پرواز در نظر گرفته شده است. اما سقوط اخیر بوئینگ ۷۳۷-۸ MAX سوالاتی را در این مورد ایجاد کرده است. نکته مهم این است که Fly-by-wire کمک زیادی به کنترل و ایمنی پرواز می کند. اما در پایان این خلبان است که باید مسئول تصمیم گیری نهایی با امکان لغو هر دستوری از سوی رایانه باشد.

تلفات بدنه یا Hull-losses

آمارهای سوانح هوایی مولفه ای را تحت عنوان “تلفات بدنه” نشان می دهد که این مولفه، آسیب وارد شده به هواپیما که فراتر از تعمیرات امکان پذیر است را تعریف می کند. این متغیر همچنین برای ارزیابی ایمنی هواپیما از نظر خطر برای مسافران مفید است. با این حال، تصادفات از دست دادن بدنه (Hull-losses) در بسیاری از موارد کشنده نیستند، زیرا معمولاً در هنگام پروازهای آزمایشی یا فرودهای سنگین رخ می دهند، که در آن بدنه هواپیما به زمین برخورد می کند.

میزان کل تصادفات (کشنده و غیرکشنده) توزیعی مشابه با تصادف مرگبار به تنهایی نشان می دهد. این مقدار برای مدل‌های ATR و سوخو بسیار بالا و برای Embraer بسیار پایین است. نکته قابل توجه این است که هیچ یک از مدل های Bombardier CRJ در طول مدت خدمت خود حتی یک بار تصادف نکرده اند.

رتبه هواپیمایی ایران در جهان

سابقه سفرهای هوایی و هواپیماهای ایران به حدود۸۰ سال پیش باز می گردد. اولین ایرلاین ها در دهه ۳۰ شمسی احداث شد و به مرور زمان بر تعداد هواپیماها و ناوگان های هوایی افزوده شد. ایرلاین ایران ایر قدیمی ترین شرکت هواپیمایی در ایران می باشد که امروزه بیشتر هواپیماهای آن مربوط به سال های ابتدایی تاسیس آن می باشد. ایرلاین های دیگر نیز معمولا از هواپیماهای دسته دوم سایر شرکت ها و یا هواپیماهای قدیمی استفاده می کنند. طبق آمار و اطلاعات سایت شبکه جهانی ایمنی هوانوردی، هیچ کدام از ایرلاین های ایران در بین ۱۰۰ کشور برتر قرار ندارد. با این وجود هواپیماهایی وجود دارند که ایمنی بهتری نسبت به سایر هواپیماها دارند.

ایمن ترین هواپیماهای ایران کدام اند؟

همانطور که گفته شد هواپیماهای موجود در ایران اکثرا قدیمی بوده و قدمت بالایی دارند. با این وجود برخی از آن ها جزء هواپیماهای خوبی بوده که در کشورهای دیگر نیز استفاده می شود. یکی از بهترین هواپیماها، مدل a320 ایرباس می باشد. تعداد سوانحی که از این هواپیما گزارش شده است، رقم بالایی ندارد و جزء امن ترین هواپیماهای ایران محسوب می شود.

هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ یکی از قدیمی ترین هواپیماهای ایران بوده که آخرین سانحه مربوط به آن به بیش از ۱۰ سال پیش باز می گردد. ایرلاین های ایران ایر، تابان، کاسپین، آسمان و سپهران این هواپیما را در اختیار دارند. هواپیماهای ایرباس a330 و a340 نیز جزء جدیدترین هواپیمای مسافربری ایران بوده که نرخ سوانح آن به نسبت دیگر هواپیماها کمتر می باشد. این هواپیماها جزئی از ناوگان ایرلاین های ایران ایر، ماهان، معراج و آسمان هستند.