چرا باید برای وسایل برقی محافظ بخریم؟
در زندگی مدرن امروز، لوازم الکتریکی نقش مهمی پیدا کردهاند و دستگاههای برقی بسیاری از جمله تلویزیون، ضبط صوت، کامپیوتر، یخچال، کولر و… را در هر خانهای مشاهده خواهید کرد. این مورد باعث شده است تا کمابیش در معرض خطرات ناشی از نوسانات برق قرار بگیریم. نوسانات ولتاژ نهتنها به وسایل برقی آسیب جدی وارد میکند، بلکه ممکن است منجر به آتشسوزی شده و جان ساکنین خانه را نیز به خطر بیندازد. به همین خاطر استفاده از محافظ برق برای جلوگیری از این خطرات ضروری است.
محافظهای برق موجود در بازار در مدلهای مختلفی عرضه میشوند، چرا که هرکدام از دستگاههای برقی باتوجهبه تفاوتها و کاربردهایی که دارند، نیازمند یک محافظ برق جداگانه هستند. گاهی انتخاب غلط محافظ برق نهتنها از وسیله برقی در برابر نوسانات ولتاژ محافظت نمیکند، بلکه منجر به آسیبدیدن دستگاه نیز میشود. اگر به دنبال آشنایی با انواع محافظهای برق و نحوه عملکرد آنها هستید، در این مقاله با ما همراه باشید.
آشنایی با ساختار محافظ برق
محافظ برق وسیله مقرونبهصرفه است که از تجهیزات الکترونیکی در برابر نوسانات برق یا تغییرات ولتاژ محافظت میکند. هنگامی که ولتاژ از ۱۲۰ ولت عبور میکند، محافظ برق، جریان اضافی را مسدود میکند و از لوازمخانگی در برابر اثرات افزایش برق محافظت میکند. محافظ برق به افزایش طول عمر لوازم برقی شما کمک میکند.
محافظها در مسیر ورودی برق قرار میگیرند و برای مواقعی که مقدار ولتاژ، آمپر یا توان مصرف شده بیش از حد استاندارد باشد جریان برق را قطع میکنند و زمانی که شرایط به حالت عادی برگشت مجدداً مسیر ورود جریان را به تجهیزات برقی وصل میکنند. از طرفی محافظ ارتدار با شناسایی کردن ولتاژ بیش از حد و غیرمجاز و منحرفکردن الکتریسیته اضافی به سیم اتصال به زمین ایمنی را افزایش میدهد. به همین خاطر باید تمام محافظهای برق پین اتصال به زمین داشته باشند و به یک پریز متصل به زمین وصل شوند.
در ساخت بسیاری از خانههای قدیمی مقررات ملی ساختمان مبنی بر طراحی صحیح تاسیسات برقی رعایت نشده است و به همین خاطر استفاده از محافظ برای هر دستگاه برقی ضروری است؛ چرا که هزینه تعمیر محافظ برق بسیار پایین تر و مقرون به صرفه تر از هزینه تعمیر یا تعویض لوازم برقی است.
وظیفه و روش عملکرد محافظ ولتاژ
هر چه به فصل تابستان نزدیک تر میشویم، نگرانی درباره قطع شدن ناگهانی برق در طول روز افزایش پیدا میکند. کاهش ظرفیت نیروگاههای برقآبی در کشور به دلیل خشکسالی و شروع زودهنگام ماههای گرم سال از جمله دلایلی هستند که احتمال قطعی برق گسترده را در سال جدید خبر میدهند.
قطع و وصل شدن ناگهانی جریان برق میتواند تأثیر بدی بر روی لوازم برقی داشته باشد و آسیبهای جدی به آنها وارد کند. این روزها با افزایش قیمتها، قیمت لوازم برقی نیز بهصورت نجومی افزایش پیدا کرده است و مطمئناً با سوختن لوازم برقی جایگزینکردن آنها کار سادهای نیست؛ بنابراین استفاده از محافظ برق بخصوص در فصل تابستان ضروری است.
محافظهای برق مانع از برخورد امواج به دستگاههای متصل به برق میشوند. آنها ولتاژ اضافی را جذب میکنند و سپس انرژی را به طور ایمن بهوسیله یک سیم به زمین هدایت میکنند.
محافظهای برق برای همیشه دوام نمیآورند و با هر نوسان ولتاژی که رخ میدهد، تعداد ژولهای باقیمانده که میتواند جذب کند، کاهش مییابد. اکثر محافظهای برق دارای یک LED هستند که به شما میگوید آیا محافظ ولتاژ شما هنوز هم قادر به محافظت از دستگاههای برقی هست یا خیر.
فرق بین چند راهی برق و محافظ ولتاژ چیست؟
توجه داشته باشید که هر چند راهی برق، محافظ ولتاژ نیست. چندراهی صرفا ولتاژ خروجی را به چند پورت تقسیم میکند، اما محافظ برق برای محافظت از وسایل الکتریکی مانند تلویزیون، کامپیوتر و… در برابر نوسانات برق طراحی شده است.
یکی از اشتباهات رایج، خرید چندراهی بهجای محافظ برق است؛ به همین خاطر در هنگام خرید محافظ حتماً به دنبال کلماتی مانند سوئیچ قطع و یا فیوز بگردید. محافظهای برق قیمت بالاتری نسبت به چندراهیها دارند، در نتیجه بسیاری از افراد در هنگام خرید از فروشگاههای اینترنتی صرفاً به دلیل این که چندراهی ارزانقیمتتر است و یا این که در دستهبندی محافظهای برق قرار گرفته است بدون دقت به کارایی و قابلیت آنها، بهاشتباه چندراهی خریداری میکنند.
چه زمانی باید محافظ برق خود را عوض کنید؟
همانطور که میدانید، محافظها تا همیشه درست کار نخواهند کرد و بهمرورزمان و در اثر هدایت انرژی کارایی خود را از دست میدهند. میزان عمر مفید محافظ برق شما به تعداد دفعاتی که نوسان برق در منطقه رخ میدهد، ارتباط دارد. یک محافظ برق تنها میتواند میزان محدودی انرژی جذب کند.
برخی از محافظها چراغ هشدار دارند که با خاموش یا روشن شدن، نشان میدهند که دیگر قادر به محافظت از وسیله برقی نیستند. برخی مدلهای گرانتر نیز دارای هشدار صوتی هستند. شما باید همواره گوشبهزنگ باشید تا در موقع مناسب محافظ خود را تعویض کنید.
معرفی انواع محافظ برق
محافظ برق به دستگاهی گفته میشود که بهوسیله یک برد الکتریکی و یک عدد رله هنگام افت و یا افزایش ناگهانی ولتاژ، برق را قطع میکند و مانع از آسیبدیدن لوازم برقی متصل به آن میشود. محافظ ولتاژ بعد از قطع شدن برق، با مقداری تأخیر برق را به دستگاه وصل میکند، زیرا زمانی که برق وصل میشود، مقداری زمان نیاز است تا ولتاژ به مقداری ثابت برسد.
محافظهای برق دارای یک برد مادر هستند که بهوسیله یک آی سی برنامهریزی میشوند. برای مثال طبق برنامه، زمانی که ولتاژ زیر ۱۷۰ ولت بود دستور قطع برق به رله را صادر کن و زمانی که ولتاژ بالای ۲۵۰ ولت بود نیز دستور قطع برق را به رله ارسال کند. محافظ برق مانند یک ربات عمل میکند و بر اساس دستوراتی که از قبل به آن داده شده است، عمل میکند.
محافظهای برق در حالت کلی به دودسته تقسیمبندی میشوند:
۱- معمولی یا آنالوگ: این نوع محافظ برق دارای ۳ لامپ LED است که وضعیت برق را نشان میدهد. لامپ الایدی قرمز نشاندهنده تایمر است، الایدی سبز وضعیت عادی را نشان میدهد و الایدی زرد نیز به معنی حالت غیرعادی است که در این وضعیت برق قطع میشود.
۲- دیجیتال: محافظهای دیجیتال علاوه بر داشتن ۳ چراغ برای اعلام وضعیت، دارای یک نمایشگر دیجیتالی نیز هستند که میزان زمان تأخیر را نشان میدهد و در وضعیت عادی نیز مقدار ولتاژ برق شهری را بهصورت عددی نمایش میدهد.
برای آشنایی با انواع محافظهای ولتاژ باتوجهبه نوع استفاده، در ادامه همراه ما باشید.
محافظ برق یخچال
وظیفه محافظ برق یخچال قطع کردن منبع برق متصل به یخچال هنگام دریافت ولتاژ غیرعادی است. اگر در نزدیکی یک پاساژ یا کارخانه زندگی میکنید، خریداری محافظ برق برای یخچال ضروری است. خرید محافظ برق نهتنها نیاز به هزینه زیادی ندارد، بلکه بهراحتی هم قابلاستفاده است.
نوسانات ولتاژ نهتنها باعث خرابی یخچال نمیشوند، بلکه میتوانند منجر به آتشسوزی نیز شوند. ممکن است یک نوسان شدید جرقهای در جریان الکتریکی یخچال ایجاد کند که باعث داغ شدن بیش از حد قطعات آن شود.
یخچالهایی که دارای میکرو پردازنده و بردهای اینورتر هستند، در معرض آسیب بیشتری قرار میگیرند، چرا که نوسانات شدید ولتاژ میتواند باعث سوختن این قطعات یا ذوب شدن بخش پلاستیکی آنها شوند.
درست است که نوسانات ضعیف ولتاژ معمولاً بلافاصله باعث خرابی یخچال نمیشوند، اما میتوانند بهمرور کیفیت و طول عمر یخچال را در کاهش دهند.
برای یخچالهای غیر اینورتر بهتر است از محافظهای برق معمولی و یک محافظ نوسان داخلی استفاده کنید. با این کار یخچال شما در برابر هرگونه آسیب ناشی از نوسان برق محافظت خواهد شد.
برای یخچالهایی که دارای موتور اینورتر و پیشرفته هستند، بهتر است از محافظ AVR استفاده کنید. این محافظ برق یخچال برای مناطقی که افتوخیز برق در آنجا زیاد اتفاق میافتد هم مناسب است.
محافظ برق AVR بهجای خاموشکردن یخچال هنگام دریافت ولتاژ غیرعادی، ولتاژ ورودی را تنظیم و تعدیل میکند و به همین خاطر عملکرد بهتری نسبت به محافظهای برق معمولی دارد.
محافظ برق ماشین لباسشویی و ظرفشویی
اگر زمانی که لباسشویی را روشن میکنید برق خانه ضعیف باشد، موتور ماشین لباسشویی آسیب میبیند و بهمرور عمر این وسیله برقی کاهش پیدا میکند. هر چه موتور ماشین لباسشویی شما قویتر باشد، به دلیل اینکه استارت اولیه قدرتمندتر است، با افت ولتاژ آسیب وارد شده نیز شدیدتر خواهد شد؛ بنابراین اگر از محافظ ولتاژ برای لباسشویی خود استفاده نکنید، در روزهایی که برق شهری دچار نوسان است احتمال آسیب به موتور لباسشوییتان افزایش پیدا میکند.
مهمترین مزیت استفاده از محافظ برق برای ماشین لباسشویی و ظرفشویی، افزایش طول عمر مفید این دو دستگاه است. اگر از محافظ برق استفاده کنید بهمحض اینکه در خروجی یا مدارهای داخلی اتصالی ایجاد شود، سریعاً جریان برق توسط محافظ قطع خواهد شد و دستگاه خاموش میشود و این کار از خرابی وسیله برقی شما جلوگیری میکند.
بهعلاوه، زمانی که برق شهری دچار افت ولتاژ میشود، اختلالاتی در عملکرد ماشین لباسشویی به وجود میآید و راندمان الکتروموتور آن کاهش پیدا میکند، در نتیجه انرژی بیشتری مصرف خواهد شد. اما درصورتیکه از محافظ لباسشویی استفاده کنید، حتی با وجود اختلالات ولتاژی نیز مصرف برق شما تا ۲۵ درصد کاهش پیدا میکند.
درست است که ماشین لباسشویی و ظرفشویی مانند یخچال همیشه در حال کارکردن نیستند اما ممکن است همزمان با روشن بودن آنها، اختلالات شدید ولتاژ در نزدیکی شما رخ دهد. در این صورت حتی اگر خودتان هم حواستان نباشد، محافظ برق، لباسشویی و ظرفشویی را خاموش خواهد کرد و آسیبی به موتور آنها وارد نمیشود.
محافظ برق ماشین ظرفشویی غالباً بدون کابل بوده و دارای یک خروجی است. همچنین دارای ۳ چراغ الایدی نمایانگر جریان است که هرکدام از آنها یکی از حالتهای عادی، غیرعادی و با تأخیر را نشان میدهند. زمان تأخیر محافظهای برق ماشین ظرفشویی حدود ۲۴۰ تا ۳۶۰ ثانیه است و حداکثر توان قابل پشتیبانی آنها حدود ۴۰۰۰ وات است.
محافظ برق تلویزیون
محافظ برق تلویزیون با عنوان محافظ برق لوازم صوتی، تصویری و کامپیوتر در بازار موجود است؛ بنابراین میتوان از محافظ برق تلویزیون بهعنوان محافظ کامپیوترهای معمولی، لپتاپ و گیرندههای نیز استفاده کرد. محافظهای ولتاژ تلویزیون دارای حداکثر توان قابل پشتیبانی حدود ۲۴۰۰ ولت آمپر هستند.
حداقل و حداکثر ولتاژ برای قطع کردن جریان در این دسته از محافظها ۱۷۰ تا ۲۴۰ ولت است. محافظهای برق تلویزیون زمان تاخیر کمتری به نسبت محافظهای یخچال دارند و زمان تاخیر آنها حدود ۶۰ تا ۱۲۰ ثانیه است؛ البته به نسبت منطقهای که در آن ساکن هستید، زمان تاخیر محافظ برق نیز متغیر است.
محافظهای برق مناسب برای تلویزیون جریان ورودی را تا حدود ۱۰ آمپر مدیریت میکنند و باتوجهبه اینکه مخصوص لوازم صوتی و تصویری هستند، باید طول کابل آنها مناسب باشد و تعداد پریزها نیز بیشتر از ۳ عدد باشد. محافظ تلویزیون دارای ۳ لامپ الایدی برای نمایش حالت عادی، غیرعادی و تأخیر است و جنس بدنه آن نیز اغلب از پلاستیک است.
محافظ برق پکیج
محافظهای برق پکیج اغلب بدون کابل هستند و یک یا حداکثر دو خروجی دارند و پریز دوم برای لوازم جانبی پکیج قرار داده شده است. این دسته از محافظهای ولتاژ دارای سه چراغ الای دی نمایانگر جریان عادی، غیرعادی و با تاخیر هستند. زمان تاخیر محافظ پکیج حدود ۳۰ تا ۶۰ ثانیه است و حداکثر توان قابل پشتیبانی آن حدود ۲۵۰۰ وات است.
حداقل و حداکثر ولتاژ قطع جریان در این نوع محافظ در حدود ۱۷۰ تا ۲۵۰ ولت است و محافظ ولتاژ پکیج، جریان بیش از ۱۰ آمپر را پشتیبانی نمیکند.
محافظ برق کولرگازی
محافظ برق کولرگازی باید متناسب باقدرت کولر، جریان ورودی آن و نوع ورودی برق کولر طراحی شده باشد تا عملکرد خوبی داشته باشد. اگر محافظهایی با جنس بدنه آهنی و روکش الکترواستاتیک خریداری کنید، باعث میشوند تا ظاهر محافظ برق کولرگازی حفظ شود و کمتر آسیب به آن وارد شود.
از لحاظ فنی یک محافظ برق استاندارد برای کولرگازی باید مجهز به نشانگر LED باشد. این وسیله برای نشاندادن ولتاژهای عادی، غیرعادی و زمان تأخیر جریان برق استفاده میشود. محافظ کولر گازی معمولاً دارای زمان تأخیر ۲۱۰ تا ۲۴۰ ثانیهای است.
محافظ برق کولرگازی میتواند حداکثر جریان برق تا ۳۰ آمپر را تحمل کند و توانی بالاتر از ۷۰۰۰ ولت آمپر داشته باشد. لازم به ذکر است توان کولر گازی برحسب واحد BTU اندازهگیری میشود و میتوان باتوجهبه میزان این واحد محافظ کولرگازی مناسبی را انتخاب کرد. هر چه توان کولرگازی بالاتر باشد یا در کولرهای ۳ فاز قطعاً به محافظهای برق قویتری نیاز است. برای جلوگیری از آسیبدیدن کولرگازی باید از محافظ ولتاژی استفاده کنید که ولتاژ بالای ۲۷۰ و پایین ۱۵۰ ولت را قطع کند.
محافظ برق پشت کنتوری
گاهی ما به دنبال محافظی هستیم که از کل وسایل برقی خانه محافظت کند و دیگر هزینه خرید محافظ برای هر وسیله را پرداخت نکنیم، در چنین شرایطی محافظ برق ولتاژ ورودی یا پشت کنتوری بهترین انتخاب است. این محافظ بعد از کنتور نصب میشود و از کل وسایل خانه محافظت میکند. برعکس سایر محافظها که با دو شاخه به پریز برق زده میشوند، این وسیله مستقیم باید سیمکشی شود. از طرفی چون وسایل زیادی را پشتیبانی میکند، باید توان آن از توان کل مصرفی خانه بیشتر باشد. عموماً این سبک باید جریان ۱۶، ۳۰ یا ۶۰ آمپر، بسته به برق مصرفی، داشته باشند.
آیا محافظهای برق همیشه مؤثرند؟
تصور اینکه لوازم برقی شما با استفاده از محافظ در برابر نوسانات ولتاژ بهصورت کامل ایمن شده است، اشتباه است. چرا که دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است محـافظ برق خراب شود. محافظهای برق بعد از مدتی خراب میشوند و کارایی خود را از دست میدهند، بخصوص محافظهایی که در مناطقی که نوسانات ولتاژ شدید است، متصل هستند. در این صورت، پیشنهاد میشود نوعی از آنها را انتخاب کنید که دارای چراغ نشانگر هستند و از فرسودگی آنها مطلع خواهید شد.
همچنین هیچ محافظ بـرقی نمیتواند از وسایل الکترونیک شما در برابر آسیبهای ناشی از صاعقه شدید محافظت کند.
وقتی وسیله برقی زیادی گران است و نوسانات شدید، بهتر است بهجای محـافظ از یک استابلایزر استفاده شود. استابلایزر در نوسانات شدید جریان برق را قطع نمیکند، بلکه آن را جبران میکند و نمیگذارد نوسانات وارد وسیله برقی شود.
مزایای استفاده از محافظ ولتاژ چیست؟
۱- لوازم الکترونیکی سالم میمانند و طول عمر آنها کم نمیشود.
۲- آرامش و اطمینان خاطر را برای فرد فراهم میکند.
۳- از تمام وسایل در برابر آسیبها محافظت میکند.
۴- هزینه ناشی از تعمیر یا تعویض لوازم برقی آسیبدیده به حداقل میرسد.
معایب محافظ ولتاژ کدام است؟
۱- محـافظ برق قیمت اولیه گرانی در مقایسه با چندراهی دارد.
۲- محافظ برق غیراستاندارد هیچ تأثیری در محافظت از وسایل برقی ندارد.
۳- در مقایسه با استابلایزر، عملکرد ضعیفتری دارد و قادر به جبران نوسانات نیست و تنها با قطع برق مانع ورود نوسان میشود.
راهنمای خرید محافظ برق
نکته اول: تعداد پورتهای خروجی را درست انتخاب کنید
در هنگام خرید محافظ بـرق بر اساس نیاز خود خرید کنید. اغلب افراد فکر میکنند محافظهای برق ۶ یا ۸ پورت دارند اما مدلهای دیگری نیز وجود دارند مانند ۱۲ پورت با فاصلههای مناسب که بتوان از همه آن پریزها استفاده کرد. گاهی دقت نکردن به تعداد پورت در هنگام خرید محافظ، موجب بهوجودآمدن یک سلسله متوالی از چندراهیها و محافظها خواهد شد که ظاهر منظم و زیبایی نخواهد داشت. اگر وسیله بـرقی گرانی دارید، سراغ محافظ با بیشتر از دو پورت نروید، زیرا بهخوبی عمل نخواهد کرد.
نکته دوم: هنگام خرید به وسیله برقی که قرار است به محافظ متصل شود، دقت کنید
هنگام خرید به دستگاههایی که قرار است برای آنها محـافظ برق خریداری کنید، دقت کنید. اگر قصد دارید بهترین نوع محـافظ برق را برای لوازم الکترونیکی خانهتان خریداری کنید، بهتر است قبل از خرید درباره انواع محافظهای برق و کارکرد هر یک از آنها اطلاعات کسب کنید. در این حالت حتی میتوانید مقداری در بودجه خود صرفهجویی کنید. برای مثال محافظ ولتاژی که باید برای تلویزیون خریداری میکنید باید از محافظی که قرار است آباژور و شارژر موبایلتان را به آن متصل کنید باکیفیتتر و قویتر باشد.
نکته سوم: به علامت استاندارد و پشتیبانی از TVSS محافظ توجه کنید
دقت کنید که محافظی که قصد خرید آن را دارید، دارای علامت استاندارد باشد. محافظ برقـی که انتخاب کردهاید باید حداقل استاندارد UL1449 که قابلیت حفاظت از مدار در برابر اضافه ولتاژ و جریانهای آنی است را رعایت کند تا مطمئن شوید میتواند به خوبی از لوازم بـرقی شما محافظت کند.
نکته چهارم: نرخ جذب انرژی، میزان ولتاژ قطع و زمان پاسخگویی آن را در هنگام خرید مدنظر قرار دهید
منظور از نرخ جذب انرژی، میزان انرژی است که میتواند بدون خرابشدن جذب کند. نرخ جذب انرژی بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ ژول مناسب است، البته درصورتیکه بیشتر باشد، بهتر است. ولتاژ قطع نیز در واقع ولتاژ آستانه محافظ است، یعنی زمانی که محافظ بـرق شروع به کارکرده و انرژی را جذب میکند که باید در حدود ۴۰۰ ولت یا کمتر داشته باشد. اگر میزان ولتاژ قطع از ۴۰۰ ولت کمتر باشد، کیفیت محافظ بهتر است.
محافظ بـرق بیدرنگ عمل نمیکند و دارای تأخیر کمی در عملکرد است که به این زمان تأخیر، زمان پاسخگویی گفته میشود. اغلب نوسانات بـرقی سرعتی حدود میکروثانیه دارند پس اگر زمان پاسخگویی محافظی که انتخاب میکنید در حد نانوثانیه باشد میتواند این نوسانات را جذب کند. توجه داشته باشید که هر چه زمان پاسخگویی محافظ الکترونیکی کمتر باشد، محافظ بهتر و باکیفیتتری است.
نکته پنجم: گارانتی را بررسی کنید
برخی محافظهای برق در صورت عبور ولتاژ و آسیب رسیدن به لوازم الکترونیکی که به آن متصل بودهاند این لوازم را تا میزان مشخصی از آسیب، گارانتی میکنند. هنگام خرید به این موضوع دقت داشته باشید و روال چگونگی استفاده از گارانتی محافظ را بررسی کنید.
خرید آنلاین محافظ برق
اگر در هنگام خرید محافظ بدانید که برای چه وسیلهای و با چه مشخصاتی نیاز به محافظ دارید، خرید محافظ بـرق اصلاً کار سختی نیست. برای خرید محافظ میتوانید به آرتا الکتریک، الکتریکی آنلاین در قلب لالهزار مراجعه کنید و خریدتان را بهصورت کاملاً اینترنتی انجام دهید و درب منزل تحویل بگیرید. بهترین مارکهای محافظ اعم از سارا، تیراژه، پارت الکتریک، فردان، فوسا، خیام الکتریک، ایران الکتریک و… را با هم مقایسه کنید و محصول مورد نظرتان را از بین بیش از هزاران مدل انتخاب کنید.
نظرات