اصول و روش صحیح برنامه ریزی درسی چگونه است؟

2

اصول و روش صحیح برنامه ریزی درسی چگونه است؟

برنامه ریزی درسی : برنامه ریزی یا به عبارت دیگر نقشه‌‏راه، به مجموعه‌‏ای از فعالیت‌‏ها برای رسیدن به هدفی خاص و مشخص می‌‏گویند.

هیچ کاری بدون برنامه ریزی فعالیت کاملی نخواهد بود. درس خواندن مانند هر کار دیگری به یک برنامه ریزی درسی منظم و دقیق نیاز دارد. برنامه ریزی در واقع استفاده بهینه و مفید از زمان و وقت است. برنامه ریزی خوب باعث تقویت خود نظم بخشی می‌‏شود و به شما کمک می کند بهتر و سریعتر به اهدافتان برسید.

 برنامه ریزی درسی

اصول برنامه ریزی درسی کارآمد

فردی باشد

با توجه به اصل تفاوت‌‏های فردی، هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. هیچ کسی شما را بهتر از خودتان نمی‌‏شناسد. بنابراین برنامه ریزی درسی یک کار شخصی و منحصر بفرد است. مشاورین و افراد با تجربه فقط اصول و طرح کلی برنامه را می دهند و شما بایستی بر اساس شرایط، سبک و سرعت مطالعه خود، برنامه را شخصی سازی کنید. با توجه به شناختی که از خود، نقاط ضعف و قوت خود، بضاعت علمی، عادت‌‏های یادگیری و استعداد خود دارید، برنامه ریزی کنید بطوری که بتوانید به آن عمل کنید. اجرای برنامه، هنری است که لازمه آن برنامه ریزی واقعی و عملی است.

اهداف خود را مشخص کنید

برای برنامه ریزی در کلیه امور باید اهداف دقیق و روشنی داشت. بهترین تیرانداز با بهترین سلاح نمی‌‏تواند هدفی را نشانه‌‏گیری کند که وجود ندارد. اولین قدم تعیین هدف است. این مسئله در برنامه ریزی درسی اهمیت بیشتری دارد.

  • اهداف بلند مدت یا کلی

این اهداف، مسیر کلی برنامه ریزی را تعیین می‌‏کنند. مثلا هدف بلند مدت می‌‏تواند قبولی در رشته مهندسی برق دانشگاه تهران و یا کسب معدل ۱۹ در پایان سال تحصیلی باشد.

  • اهداف کوتاه مدت

اهداف جزئی‌‏تر و عملی‌‏تراست و در یک بازه زمانی محدود مانند یک هفته قرار می‌‏گیرد. مثلا مطالعه درس فیزیک در این هفته.

واحد زمانی

هر برنامه‌‏ای با توجه به هدفی که برای آن پیش بینی شده است نیازمند تعریف واحد زمانی است. هر برنامه را باید داخل ظرف زمانی قرار دهیم. این ظرف گاهی روزانه، گاهی هفتگی، گاهی ماهانه و گاهی سالانه است.

تعیین روش برنامه

روش برنامه‌‏ریزی می‌‏تواند زمان محور یا تکلیف محور باشد. در زمان محور، ابتدا ساعات روزانه خود را تنظیم نموده سپس هر درس و برنامه را داخل آن می‌‏گنجانید. در تکلیف محور، ابتدا دروسی را که باید بخوانید را مبنا قرار داده و سپس زمان مناسب را برای هر درس پیش بینی می‌‏کنید.

انعطاف پذیری و شناوری برنامه

بهتر است که برنامه را بطور کامل پر نکنید و زمان‌‏هایی خالی برای جبران در نظر بگیرید. گاهی اوقات ممکن است حوداث پیش بینی نشده باعث شوند که شما از برنامه عقب بمانید. مثل مهمان ناخوانده، کسالت و بیماری. می توانید از این زمان‌‏های خالی استفاده کنید و از مسیرتان در رسیدن به هدف منحرف نشوید. همچنین در برنامه خود زمان کافی برای خواب و استراحت در نظربگیرید. حتی در شلوغ ترین و فشرده‌‏ ترین روزهای کاری خود نیز استراحت و خواب کافی داشته باشید.

اولویت بندی

در برنامه خود دروس را بر حسب درجه اهمیت اولویت بندی کنید. پس از اینکه یک لیست از تمام دروس پیش رویتان تهیه کردید، درس‌‏ها را به نسبت اهمیتی که دارند از عدد ۱ تا ۵ (مثلا ۵ موضوع را برای مطالعه در نظر گرفته‌‏اید) رتبه بندی کنید. مثلا اگر برای درس فیزیک به زمان بیشتری احتیاج دارید عدد ۱ و اگر برای درس تاریخ کمترین زمان را نیاز دارید عدد ۵ را بدهید. همچنین می‌‏توان دروس را برحسب تعداد واحد و یا ضرایب آنها اولویت بندی نمود.

تعیین زمان مناسب برای هر فعالیت درسی

در هر دو شکل برنامه ریزی (زمان محور یا تکلیف محور) باید بدانید برای انجام اموری که فهرست کرده ‌‏اید بطور متوسط چقدر وقت در روز نیاز دارید. زمان‌‏هایی را هم برای مرور دروس در نظر بگیرید.
یک جدول تهیه کنید

یک جدول با خانه‌‏های اختصاصی برای هر درس با زمان‌‏های مشخص تهیه کنید. بهتر است برای هر خانه از جدول بین ۳۰ ، ۴۵ یا ۹۰ دقیقه زمان در نظر بگیرید. خانه‌‏هایی با زمان‌‏های کوتاهتر معمولا از خانه‌‏هایی با زمان‌‏های طولانی مناسبتر هستند زیرا به این ترتیب برای درس خواندن بیشتر ترغیب می‌‏شوید و دچار خستگی روانی نمی‌‏شوید.

ارزیابی مستمر و بازخورد گرفتن

برنامه شما باید این امکان را داشته باشد تا پیشرفت و پسرفت کارهای شما را نشان دهد. بعد از اینکه مدتی از اجرای برنامه گذشت، باید با ارزیابی فعالیت‌‏های خودتان، ببینید که چقدر به هدف نزدیک شده‌‏اید. همچنین در طی مسیر بدانید که کدام بخش را به درستی انجام داده‌‏اید و در انجام کدام بخش‌‏ها موفق نبوده‌‏اید تا بتوانید نقاط ضعف را برطرف کنید و آنها را به پیشرفت تبدیل کنید. این بازخورد گرفتن و بررسی باعث می‌‏شود که ضعف‌‏های برنامه‌‏تان زودتر مشخص شود.

ایمان به برنامه ریزی

باور و ایمان شما به برنامه ریزی درست خود و شک نکردن به آن، در رسیدن به اهداف حائز اهمیت می‌‏باشد. بنابر این اگر اصل مفید بودن برنامه را باور داشته باشید، قدرت تحمل سختی در شما افزایش می‌‏یابد و تا آخرمی‌‏توانید ادامه دهید.

باید توجه داشت، آنچه که مهم است کمیت و تعیین ساعات درس خواندن نیست، بلکه کیفیت و لذت توام با مطالعه دروس است که مهم می‌‏باشد. زیاد خواندن وساعات بیشتری را در اتاق مطالعه ماندن باعث موفقیت نمی‌‏شود، بلکه خوب خواندن و توجه به کیفیت مطالعه عامل اصلی موفقیت است.

فواید برنامه ریزی درسی صحیح

۱- باعث مشخص شدن اهدافتان میشود.

در یک برنامه ریزی صحیح، باید اهداف کوتاه مدت و بلند مدت را مشخص کنید.

به همین دلیل دید مناسبی نسبت به اهدافتان پیدا می کنید.

۲- مانع هدر رفتن وقتتان می شود.

اهمیت این موضوع یعنی زمان، در ایام امتحانات مشخص می شود.

اما اگر شما یک برنامه صحیح و منظم داشته باشید برای مرور درسها در ایام امتحانات وقت کافی هم خواهید داشت.

۳- مانع اتلاف انرژی و خسته شدن شما می شود.

اگر یک روش صحیح برنامه ریزی درسی را در درسهایتان انتخاب کنید و اجرا نمایید باعث خستگی و هدر رفتن انرژیتان می شود.

برنامه های که خارج از توان ذهنی و جسمی شما باشد علاوه براینکه باعث هدر رفتن وقت می شود

انرژی زیادی را هم از شما می گیرد.

حتما باید بین ساعات مطالعه، زمان استراحت را نیز در نظر بگیریم.

۴- باعث بیشتر شدن انگیزه و تلاشتان در درس خواندن می شود.

وقتی متوجه می شوید که با یک برنامه ریزی منظم، به هدفتان قدم به قدم نزدیک میشوید همین یک محرکی خوب برای بیشتر شدن انگیزه و تلاشتان در اجرای برنامه ریزی تان می باشد.

وقتی ببینید همه چی طبق برنامه پیش می رود میل به تلاش بیشتر در رسیدن به هدف در شما افزایش می یابد.

برنامه ریزی درسی

فاکتورها و مشخصات برنامه ریزی درسی صحیح

۱- اولین فاکتور در برنامه ریزی درسی مشخص کردن اهداف است.

مشخص کردن اهداف کوتاه مدت و بلند مدت.

به این خاطر می گوییم که اهدافتان را در برنامه درسی خود مشخص کنید چون کل برنامه درسی

طبق همین اهداف کوتاه مدت و بلند مدت شما ریخته می شود.

مثلا هدف کوتاه مدت شما در درس عربی، مطالعه اصولی و حل تمرین و رفع اشکال تا فصل پنج کتاب باشد.

هدف بلند مدتتان، کسب نمره عالی در درس عربی در امتحانات نهایی سال سوم باشد.

۲- دومین فاکتور زمانبندی همین اهداف کوتاه مدت و بلند مدت است.

باید مشخص کنید که مثلا درس عربی را تا فصل پنج تا چه زمانی میخواهید مرور کنید یا جمع بندی کنید.

مشخص کردن زمان انجام اهداف کوتاه مدت و بلند مدت.

۳- مطالعه درسها باید به طور موازی و همزمان با هم صورت گیرد.

خیلی از دانش آموزان در برنامه ریزی فقط تمرکز خود را بر روی یک یا دو درس می گذارند.

این اشتباه بزرگی است. چون اگر فقط روی یک یا دو کتاب تمرکز کنید ذهن از خواندن مطالب تکراری خسته می شود.

بهتر است تمام دروس خود را بطور همزمان پیش ببرید.

این کار باعث می شود تنوع در مطالب درسی داشته باشید و از خستگی ذهن خود جلوگیری می کنید.

۴- رعایت تناسب و تنوع دروس در کنار هم فراموش نشود.

شما باید دروسی را برای مطالعه همزمان انتخاب کنید که علاوه بر تنوع داشتن، تناسب هم داشته باشد.

مثلا برای ذهن خسته کننده و دشوار است که مطالعه همزمان ریاضی و فیزیک و شیمی را شروع کنید.

چون هر سه درس مفهومی می باشد و نیاز به تمرکز بالایی دارد.

مثلا می توانید درس های ریاضی، دین و زندگی و زبان را در یک روز مطالعه کنید.

بهترین روش، ترکیب دروس عمومی و تخصصی می باشد.

۵- حتما زمان خواب و استراحت را در برنامه درسی خود بگنجانید.

داشتن خواب کافی برای افزایش قدرت تمرکز و یادگیری شما بسیار مناسب است.

زمان استراحت هم باید در برنامه ریزی درسی خود بگنجانید که به این طریق است:

-استراحت چند دقیقه ای بعد از نیم تا ۴۵ دقیقه مطالعه

-استراحت نیم ساعته تا یک ساعته در روز برای ناهار و شام، ورزش، کلاسهای خارج از برنامه درسی و تفریح های کوتاه مدت و …

-استراحت و تفریح بیشتر در آخر هفته ها.

اگر در برنامه تان زمان کافی برای خواب و استراحت در نظر نگیرید شاید در اوایل اجرای برنامه خسته نشوید

اما به مرور زمان باعث خستگی شما می شود و به یکباره برنامه خود را رها می کنید.

اتفاقی که برای خیلی از دانش آموزان پیش می آید.

پیشنهادهایی برای پیاده کردن یک روش صحیح برنامه ریزی درسی

با توج به نکات ذکر شده، تا الان باید اهمیت تهیه یک برنامه درسی را متوجه شده باشید.

برای رسیدن به یک هدف مطلوب باید یک برنامه اصولی طراحی کنید.

جدول برنامه درسی به سه نوع برنامه کوتاه مدت مثل هفتگی، برنامه میان مدت مثل برنامه ماهیانه یا نیم سال اول و برنامه بلند مدت یعنی کل سال تحصیلی تقسیم می شود.

اما در نهایت برنامه ای که شما باید گام به گام اجرا کنید همان برنامه کوتاه مدت( برنامه هفتگی) شما می باشد.

چون اگر در اجرای برنامه کوتاه مدت موفق شوید به اهدافی که در برنامه میان مدت و بلند مدت خود داشته اید رسیده اید.

پس شما بعد مشخص کردن نوع برنامه و اهدافتان شروع به تهیه یک برنامه هفتگی برای مطالعه درس های هر هفته خود می کنید.

مراحل برنامه هفتگی به شرح زیر است:

مرحله اول: مشخص کردن تعداد ساعات مطالعه در طول هفته است.

حتما زمانی که برای مطالعه دروس خود در طول هفته در نظر می گیرید باید با توانایی شما همخوانی داشته باشد.

مثلا اگر هفته ای ۳۰ ساعت مطالعه را در نظر بگیرید اما با توانایی شما همخوانی نداشته باشد

در صورت اجرای برنامه در هفته های اول، باعث خستگی شما به مرور زمان می شود.

پس هرچه آهسته تر و گام به گام پیش بروید بهتر است.

به مرور زمان وقتی توانایی خود را افزایش دادید می توانید ساعات مطالعه هفتگی خود را افزایش دهید.

مرحله دوم: ساعت مطالعه را بین دروس با توجه به نقاط قوت و ضعف خود، تقسیم کنید.

بعد از اینکه ساعات مطالعه هفتگی خود را مشخص کردید حالا باید این ساعت را بین دروسی که در آن ضعیف هستید و یا به میزان اهمیت دروس، تقسیم کنید.

مثلا اگر در درس های فیزیک و زیست ضعیفتر از درس های شیمی و ریاضی هستید میتوانید زمان بیشتری از ساعت مطالعه را به این دروسی که اشکال دارید اختصاص دهید.

البته نباید از درس های که در آن تسلط بیشتری دارد هم غافل شوید.

بلکه دروسی که در آن قوی تر هستید را به یک میزان پیش ببرید و اما در درس های ضعیفتر وقت بیشتری بگذارید.

مرحله سوم: برنامه تقریبی هر روز را مشخص کنید.

بعد از اینکه دروس مورد نیاز مطالعه هفته تان را مشخص کردید باید برنامه تقریبی هر روز را نیز مشخص نمایید.

تنوع مطالعاتی را نیز در برنامه خود فراموش نکنید.

مرحله چهارم: حتما در طول هفته ساعاتی را برای جبران برنامه های عقب مانده خود اختصاص دهید.

هیچ برنامه ای را در این زمان ها قرار ندهید و این زمان ها را خالی بگذارید تا اگر در یک روز از برنامه به هر دلیلی عقب ماندید بتوانید در این ساعات خالی جبران کنید.

مرحله پنجم: باید در آخر هفته بررسی کنید که چقدر به برنامه ای که ریختید عمل کرده اید.

این مرحله، آخرین مرحله برنامه ریزی شما می باشد که به بررسی فعالیت های انجام شده در طول هفته می پردازید.

بررسی کنید که چقدر برنامه با توانایی تان هماهنگ بوده است؟

چقدر توانستید اجرایش کنید؟

در کجای برنامه اشکال داشتید؟

تمام نقطه ضعف ها و اشکالات خود را بررسی کنید و برای برنامه هفته بعد این نکات را در نظر گرفته و یک برنامه کاملتر از هفته قبل برای خود بریزید.

روش صحیح برنامه ریزی درسی

رعایت چند نکته مهم درتهیه یک برنامه درسی:

حتما زمان خواب و استراحت خود را در نظر بگیرید.

حداقل ۶ ساعت خوابیدن در شب را در برنامه تان بگنجانید.

حتما در برنامه خود تمامی دروس عمومی و تخصصی را قرار دهید اما میتوانید در درس های که اهمیت بیشتری دارد و یا ضعیف تر هستید بیشتر مانور بدهید

حتما برخی از ساعات هفته را خالی بگذارید برای جبران برنامه های عقب مانده یا اتفاقات خارج از برنامه که پیش بینی نکرده اید.

روش های صحیح برنامه ریزی بسیار متنوع است، اما اینکه شما چه روشی را انتخاب می کنید به توانایی شما، زمانی که در اختیار دارید و خیلی فاکتورهای دیگر بستگی دارد.

مهم این است که شما با توجه به روحیات و شرایط خودتان، یک روش صحیح برنامه ریزی درسی انتخاب کنید و گام به گام با آن برنامه پیش بروید.

 

منابع : اپک تایمز – استادبانک

2 دیدگاه در “اصول و روش صحیح برنامه ریزی درسی چگونه است؟

  1. امیر گفت:

    من واسه کنکور از برنامه ریزی درسی استفاده می کنم ، خیلی کار کردن باهاش راحته و دقیقا برنامه ای که لازم داریو بهت میده

  2. محمد گفت:

    خیلی خوب بود ممنون

نظرات