علل ناباروری + راههای تشخیص و درمان ناباروری و نازایی
علل ناباروری + راههای تشخیص و درمان ناباروری و نازایی
ناباروری چیست؟ : در پزشکی هرگاه زن و شوهری در سن باروری ۱۲ ماه پس از ازدواج علی‌رغم انجام فعالیت جنسی طبیعی و بدون استفاده از روشهای پیشگیری، بچه‌دار نشوند یکی از زوجین دچار ناباروری است. ناباروری در انسان می‌تواند منشأ پدری مانند واریکوسل و آزواسپرمی داشته باشد یا منشأ مادری مانند سندرم ترنر، آژنزی تخمدان، سندرم آشرمن. البته باید توجه داشت که ناباروری به معنی عدم تولید گامت نیست بلکه عدم توان تولد نوزاد زنده را گویند مثلاً در مردان بیماری کم‌نطفگی می‌تواند علت باشد، یا پس از انجام وازکتومی فرد بالقوه اسپرم تولید می‌کند ولی در عمل نمی‌تواند بچه دار شود. مشابه این حالت در زنان نداشتن مادرزادی رحم و نیز پس از انجام عمل قطع لوله‌های فالوپ است.
احتمال باروری در شرایطی تعریف می‌شود که فرد کاملاً سالم باشد و تعادل هورمونی در بدن او کاملاً نرمال باشد. همچنین مرد بایستی از سلامت کامل برخوردار بوده و مشکلات حرکتی و یا ساختاری در اسپرم مرد وجود نداشته باشد. همچنین بایستی رابطه جنسی در زمان تخمک‌گذاری انجام شده باشد و فاصله زیاد رابطه با زمان تخمک‌گذاری احتمال باروری را به شدت کاهش می‌دهد.
نازایی تنها یک مشکل زنانه نیست بلکه فاکتورهای مردانه نیز در این امر دخالت دارند .حدود ۴۰ درصد از علتهای نازایی مردها هستند. در نتیجه به تفکیک علل نازایی و ناباروری در مرد و زن اشاره می کنیم.
علل ناباروری در مردان
۱- دیابت
۲- سابقه ضربه به بیضه ها یا چرخش بیضه ها، سابقه بلوغ زودرس یا دیررس
۳- داروهای مورد استفاده در دوران زخمها یا پسویازیس
۴- ترمیم فتق
۵- مصرف الکل به مقدار زیاد
۶- یضه نزول نکرده
۷- مصرف دخانیات
۸- تماس ناحیه های تناسلی با دماهای بالا
۹- تماس با مواد سمی در حین کار نظیر مس، کادمیوم و جیوه، اکسید اتیلن، کلرید وینیل، مواد رادیو اکتیو و اشعه
۱۰- سابقه مصرف دی استیل بسترول توسط مادر در حین بارداری و سابقه ابتلا به اوریون حین بلوغ
۱۱- وجود سابقه عفونت پروستات یا ناحیه تناسلی
دلایل دیگر ناباروری مردان
بعضی از دلایل ناباروری در مردان عبارتند از: بیماریهای دوران کودکی مثل جراحی‌هایی که اطراف بیضه انجام می‌شود، بالا بودن بیضه و بیماری واریکوسل (به عنوان شایع‌ترین عامل ناباروری که قابل درمان است)، اختلالات هورمونی به صورت اختلال در هورمون‌های هیپوفیز یا هورمون‌های جنسی، رشد نامناسب بیضه‌ها، اختلالات ژنتیک مثل کوچک بودن بیضه، برخی عفونت‌های مزمن که در عملکرد بیضه اختلال ایجاد می‌کند مثلاً «سل» که لوله‌های انتقال دهنده اسپرم را از بین می‌برد.
برخی داروها، برخی عفونت‌های دستگاه تناسلی مثل سوزاک به شرطی که موجب تنگی مجرا شود و مانع خروج شود و بیماریهای تب‌دار طولانی مدت که بر نطفه‌سازی تأثیر می‌گذارد علت آن است که اسپرم در بیضه در درجه حرارتی پایین‌تر از درجه حرارت بدن فعالیت پیدا کند و این حرارت بالا و طولانی مدت باعث از بین رفتن اسپرمها شود.
پرکاری و کم‌کاری تیروئید هر دو از علل ناباروری به‌شمار می‌آیند، تا جایی که بهتر است در صورت مشاهده ناباروری ابتدا مشکلات تیروئید در فرد مورد بررسی قرار بگیرد. بنابراین براساس توصیه پزشکان بررسی علل اختلالات این غده در ابتدای درمان ناباروری ضروری و با اهمیت است.
سن، شغل، اعتیاد و نوع آن، سابقه بیماری و سابقه فامیلی، نکاتی هستند که در بررسی ناباروری مردان اهمیت دارند.
راههای تشخیص ناباروری در مردان
علاوه بر دریافت اطلاعات کامل وضعیت فرد باید معاینات خاصی روی بیمار انجام شود و سپس یک سری آزمایشهای تخصصی صورت گیرد که عبارتند از:
آزمایش منی چند گانه :حداقل دو نمونه در دو نوبت مختلف زمانی مختلف باید گرفته شود و از لحاظ فاکتورهای گوناگون مورد بررسی قرار گیرد که این نوع فاکتورها شامل حجم منی، قوام، تعداد اسپرمها و شکل و حرکت آنها می باشد
سونوگرافی:جهت تعیین واریکوسل و سایر عوارض ساختمانی بیضه.
سایر آزمایش ها :از این آزمایشات جهت تعیین علت اختلالات اسپرمها یا بیماریهای سیستم تناسلی مردانه استفاده می شود.
درمان ناباروری مردان
لاپاروسکوپی: لاپاروسکوپی یک روش موثر و بدون خطر در درمان یک نوع اختلال ناباروری در بالغین است.
کریپتورکیدسیم : شایع ترین ناهنجاری دستگاه تناسلی می باشد که در بدو تولد در نوزادان مذکر قابل تشخیص است. تشخیص کریپتورکیدسیم، از طریق مشاهده میسر است.
دلایل نازایی زنان
۱- تخمدان پلی کیستیک
شرایطی را فراهم می کند که فولیکولهای کوچک موجود در تخمدانها نمی توانند به فولیکولهای بالغ تبدیل شوند و با عدم تعادل هورمونی و الگوهای غیر قابل پیشگویی تخمک گذاری مشخص می شود. پریود های نامنظم ،رشد موهای زائد و آکنه و چاقی.
۲- مشکلات تخمک گذاری
به شرایطی (معمولا هورمونال)اطلاق می شود که مانع از آزاد شدن تخمک بالغ توسط تخمدانهای زنان می شود.فقدان یا وجود عادات ماهیانه نامنظم و خونریزی های ماهیانه کم یا زیاد.
۳- آندومتریوزیز
به شرایطی اطلاق می شود که در آن بافت پوشاننده مخاط رحم(بافت اندومتریال)در بیرون از حفره رحمی ومعمولا در حفره شکمی لگنی رشد می کند.بعضی زنان بدون علامتند در حالی که دیگران دچار درد موقع عادت ماهیانه یا درد حین نزدیکی یا دردهای مبهم لگنی هستند.
۴- لوله های رحمی مسدودشده
لوله های رحمی آسیب دیده یا مسدود شده ،ازرسیدن اسپرم به تخمک ویا از رسیدن تخمک بارور شده به داخل حفره رحمی جلوگیری می کنند.علل مهم انسداد لوله های رحمی شامل بیماری های التهابی لگن ،بیماری های انتقال یابنده از طریق روابط جنسی نظیر کلامیدیاواعمال جراحی عقیم کننده قبلی می باشند.
از جمله علتهای دیگر که باعث ناباروری در زنان می‌شود می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ آندومتریوز، عدم تخمک گذاری، تخمک‌های ضعیف، سندروم تخمدان پلی کیستیک، انسداد لوله‌های رحمی (فالوپ)، حساسیت به اسپرم، مشکلات بارداری غیرقابل توجیه و مشکلات بارداری مرکب که برای هر یک از این عوامل راه‌حل‌هایی وجود دارد.
روشهای درمان نازایی در زنان
۱- مشکل انسداد لوله های رحمی جراحی برای گشایش لوله ها، یا لقاح مصنوعی آزمایشگاهی (ivf) می باشد.
۲- درمان مشکلات تخمک گذاری داروهای باروری و لقاح مصنوعی از راههای درمان است.
۳- برای تخمک های ضعیف بارداری به روش لقاح مصنوعی آزمایشگاهی (ivf) با استفاده از تخم یا جنین اهدایی، یا فرزندخواندگی روشی برای درمان به کار میرود.
۴- در درمان اندومتریوزیز از داروهای باروری همراه با تلقیح مصنوعی، جراحی برای برداشتن بافت غیرطبیعی یا گشودن لوله، تکنولوژی های نوین در درمان ناباروری استفاده می شود.
۵- برای تخمک پلی کیستیک اصلاح روش زندگی (رژیم غذایی و ورزش) یا داروهای باروری و لقاح مصنوعی. راه درمان جدید سندروم تخمدانی پلی کیستیک استفاده از داروی دیابتی موسوم به متفورمین (گلوکوفاژ) است که امکان تخمک گذاری منظم را فراهم می کند.
۶- مطالعات جدید نشان می‌دهد که مصرف هم‌زمان ویتامین‌های E و D3 سبب افزایش شانس باروری در زنان می‌شود. این مطالعه که بر روی ۱۰۰ زن مبتلا به ناباروری با علت سندرم تخمدان پلی کیستیک صورت گرفت نشان داد که اصلاح کمبود ویتامین D3، شانس لانه گزینی جنین و همچنین دوقلویی را افزایش می‌دهد.
روش های گیاهی و طبیعی درمان نازایی
گیلاس زمستانی
گیلاس زمستانی یا همان جینسنگ هند برای زنان نابارور بسیار مفید است ، زیرا این گیاه به حفظ تعادل هورممونی و ترویج عملکرد صحیح اندام های تناسلی کمک می کند . همچنین این گیاه کمک می کند تا سطح استرس کاهش یابد .
مخلوط یک قاشق غذاخوری پودر گیلاس زمستانی با یک لیوان آب گرم سپس نوشیدن آن دو بار در روز
توجه : با توجه به عوارض جانبی احتمالی ، توصیه می شود تحت نظارت پزشکی از این گیاه استفاده کنید .
انار
انار می تواند با افزایش جریان خون به رحم و ضخیم کردن پوشش داخلی رحم به درمان نازایی با کمتر شدن احتمال سقط جنین و ترویج رشد سالم جنین کمک کند .
باتوجه به مطالعات ۲۰۱۵ در جمله فارماکوگنوزی منتشر شده ، انار می تواند به عنوان یک مکمل به منظور افزایش طول عمر ، باروری و نرخ رشد استفاده شود ، با این حال باید دوز دقیقی برای مصرف آن در نظر گرفت تا دچار عوارض جانبی نشوید .
مخلوط مقدار مساوی از دانه انار پودر شده و پودر پوست انار سپس در یک شیشه که هوا نرود نگه داری کنید ، نصف قاشق چای خوری از این مخلوط را در یک لیوان آب گرم دو بار در روز برای چند هفته مصرف کنید
همچنین شما می توانید روزانه انار یا آب انار مصرف کنید
دارچین
دارچین می تواند با عملکرد مناسب تخمدان به مبارزه با ناباروری موثر باشد و حتی به درمان نازایی کمک کند .
تحقیقی که در سال ۲۰۰۷ در یک مجله باروری و نازایی منتشر شده نشان داد که افزودن دارچین می تواند به بهبود دوری از قاعدگی در زنان مبتلا به PCOS کمک کند .
همچنین دارچین برای درمان مشکلات مانند : اندومتریوز ، فیبروئید رحم و آمنوره ( فقدان دور های قاعدگی ) کمک کند .
دارچین به پیشگیری از عفونت مخمر نیز کمک می کند .
اضافه کردن یک قاشق چای خوری پودر دارچین در یک فنجان آب گرم و سپس نوشیدن آن یک بار در روز برای چند ماه . همچنین می توانید دارچین را در رژیم غذایی خود اضافه کنید.
توجه : روزانه بیش از دو قاشق غذاخوری از این ادویه استفاده نکنید .
گیاه پنج انگشت
این گیاه به بهبود تخمک گذاری با توجه به سطح پرولاکتین بالا و همچنین به مبارز با PCOS کمک می کند .
اضافه کردن یک قاشق چای خوری پنج انگشست تازه یا خشک شده در یک فنجان آب جوش سپس جوشاندن به مدت ده دقیقه و سپس نوشیدن این چای یک بار در روز به مدت چند هفته یا چند ماه
همچنین می توانید مکمل گیاه پنج انگشت را به صورت کپسول یا عصاره با مشورت پزشک مصرف کنید
توجه : این گیاه بر روی هورمون های خاصی تاثیر می گذارد و زنان مبتلا به بیماری هایی مانند : سرطان سینه یا کسانی که درحال مصرف دارو های خاصی هستند بهتر است از مصرف آن پرهیز کنند .
توجه : اگر شما تحت لقاح مصنوعی هستید می تواند برای عملکرد بهتر از این گیاه استفاده کنید .
خرما
خرما شمال چندی مواد مغذی است که می تواد به افزایش توانایی در باروری در درمان نازایی کمک کند .
خرما غنی از ویتامین های E ، A و B و همچنین آهن است که برای یک زن حامله بسیار ضروری است .
ده عدد خرما بدون هسته را با دو قاشق غذاخوری گشنیز خرد شده به خوبی مخلوط کنید و سپس یک فنجان شیر گاو به آن اضافه کنید و اجازه دهید تا بجوشد و پس از سرد شدن یک بار در روز به مدت یک هفته از تاریخ آخرین دوره خود مصرف کنید
همچنین خوردن شش تا هشت عدد خرما به عنوان یک میان وعده سالم می تواند به شما کمک کند
ریشه ماکارو
یکی دیگر از روش های گیاهی موثر برای درمان نازایی ریشه ماکارو است زیرا این گیاه تولید کنند هورمون طبیعی است به ویژه در زنان که مشکل کم کاری تیروئید دارند بسیار مفید است .
ریشه ماکارو منبع خوبی از مواد مغذی مختلف است که سبب افزایش احتمال باروری خواهد شد .
مخلوط نصف قاشق چای خوری پود ریشه ماکارو در یک فنجان آب ولرم یا شیر و نوشیدن آن یک بار در روز به مدت چند ماه
روش دیگر استفاده از مکمل ریشه ماکارو با مشورت پزشک خود
توجه : این گیاه در دوران بارداری هیچ تاثیری در باروری ندارد و فقط قبل از نزدیکی کاربرد دارد .
ویتامین D
ویتامین D برای بارداری و برای زایمان یک نوزاد سالم ضروری است ، کمبود ویتامین D سبب ناباروری و سقط جنین می شود .
مطالعات ۲۰۱۴ در مجله غدد درون ریز و متابولیسم بالینی منتشر شده نشان می دهد که ویتامین D یک عامل موثر بر باروری است .
روزانه در هنگام صبح زود برای ده دقیقه در معرض نور خورشید قرار بگیرید
خوردن غذاهای سرشار از ویتامین D مانند : ماهی آزاد ، پنیر ، زده تخم مرغ و غذا های غنی شده با ویتامین D
همچنین می توانید از مکمل های ویتامین D با مشورت پزشک خود مصرف کنید
یوگا
یوگا می تواند برای زنان نازا مفید باشد زیرا به حفظ وزن سالم بدن که سبب افزایش شانس باروری می شود کمک می کند .
همچنین با آرام کردن بدن و ذهن به کاهش استرس کمک می کند .
با کمک یک متخصص یوگا به کلاس های یوگا بروید یا در خانه حرکات یوگا انجام دهید .
خوردن یک رژیم غذایی متعادل
داشتن یک رژیم غذایی متعادل یکی از عوامل مهم برای بهبود باروری است ، یک رژیم مناسب می تواند به درمان نازایی کمک کند و شانس بارداری را افزایش دهد .
خوردن غذاهای پروتئین دار مانند : لوبیا ، اسفناج ، نخود و عدس
خوردن کربوهیدارت هایی که شاخص گلیسمی پایینی دارند مانند : برنج قهوه ای و نان سبوس دار
خوردن غذاهای غنی از آهن برای جلوگیری از مشکلات تخمک گذاری مانند ، لوبیا ، گوشت بدون چربی ع سبزیجات برگ سبز ، چغندر ، آلو ، زرد آلو ، کشمش و خرما
مصرف میوه و سبزیجات تازه
اجتناب از غذاهای ادویه دار مانند : چای ، قهوه ، آرد سفید ، غلات تصویه شده ، غذاهای سرخ شده و غذاهای دریایی سرشار از جیوه.
نظرات